Η κατανόηση του εγώ μας είναι ένα από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα του ανθρώπου διαχρονικά.

Όποιος ήξερε τον εαυτό του, τις ικανότητες και τα ελαττώματά του, τι ήθελε και τι δεν ήθελε, αυτός ήταν πάντοτε πετυχημένος.

Η αντίθετη εικόνα είναι του αποτυχημένου. Η άγνοια δηλαδή του εγώ, η άγνοια του εσωτερικού μου ανθρώπου, η άγνοια και ασάφεια των στόχων και των προθέσεων, δημιουργεί κενά, δημιουργεί αταξία και ταραχή με αποτέλεσμα την αδράνεια ή και την αυτοκαταστροφή.

Πρώτη λοιπόν προτεραιότητα είναι η επίγνωση του εαυτού μας, της περιοχής μας όπου λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις για την καθημερινότητά μας.

Η εσωτερική επίγνωση και επάρκεια φέρνει πραότητα και ηρεμία σκέψης, άρα και καλές προϋποθέσεις για μια ισορροπημένη στάση ζωής. Και μπορεί η στροφή προς τον εσωτερικό μας κόσμο να είναι μια επώδυνη εμπειρία, δηλαδή να αναγνωρίσω τα λάθη και τις αδυναμίες μου, μπορεί να είναι μια επικίνδυνη αποστολή, ωστόσο δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Χωρίς την προσωπική εσωτερική επίγνωση και επάρκεια το μέλλον είναι σκοτεινό, οι δρόμοι είναι επικίνδυνοι, ταραγμένοι και αβέβαιοι.

Γι αυτό και η μετάνοια, η αναγνώριση δηλαδή των λαθών μου, του εγώ μου, είναι η πρώτη πράξη που σηματοδοτεί την νέα πορεία: από τον εγωισμό στην ταπείνωση, από την υπερηφάνεια στην κατανόηση από την άγνοια στην επίγνωση των πολυτίμων πραγμάτων που μας συνδέουν με την πηγή της ζωής και όχι μόνον με τις εμπειρίες της καθημερινότητας.

Η μεγαλύτερη δυσκολία στα βήματα της αναζήτησης του δημιουργού είναι η άγνοια της ουσίας και της περιουσίας.

Είναι η άγνοια του περιεχομένου των λέξεων και των εννοιών, είναι η άγνοια των Ιερών Γραμμάτων. Δηλαδή άλλα λέει η Βίβλος και άλλα καταλαβαίνουμε εμείς, όπως συμβαίνει και στα περισσότερα ζητήματα της ζωής μας.

Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που η επανάληψη είναι η μητέρα της μάθησης, διότι μπορεί να ακούω κάτι, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχω καταλάβει και την ουσία του νοήματος. Η αλλαγή  των εννοιών μέσα στους αιώνες, η αποξένωση από τις αλήθειες που παράγουν έννομα και δυναμικά αποτελέσματα, η εσωτερική μας συρρίκνωση για την αναζήτηση της ουσίας και όχι μόνον της εξωτερικής εικόνας των πραγμάτων, είναι μερικές μόνον από τις αιτίες που μας οδηγούν στην αδράνεια των αναζητήσεων της πηγής της ζωής.

Η έννοια της βασιλείας του θεού, φράση που μεταφέρεται για αιώνες από στόμα σε στόμα, δεν σημαίνει ότι κατανοήσαμε και το περιεχόμενό της. Διότι η δική μας εικόνα είναι η εικόνα των βασιλέων, δηλαδή των ανθρώπων που έχουν τον τίτλο και τα προνόμια, των ανθρώπων που έχουν την ειδική ενδυμασία – για τους προηγούμενους αιώνες – ή το στέμμα για τις σύγχρονες βασιλείες, αλλά αυτό προφανώς δεν είναι το ζητούμενο στην κατανόηση της φράσης που είπε ο Χριστός “ζητάτε πρώτα την βασιλεία του θεού”.

Πρώτον διότι ένας είναι πάντοτε ο βασιλιάς, άρα δεν μπορεί να γίνουμε όλοι βασιλείς, και δεύτερον διότι η βασιλεία δεν εξαντλείται στο φυσικό πρόσωπο, αλλά έχει και ουσιαστικό περιεχόμενο αξιών, δυνάμεως, προστασίας και πλούτου, πρόσκαιρου αλλά και αιώνιου.

Για τον λόγο αυτό ο Χριστός επιμένει στο “κατανοήσατε”, δηλαδή να κατανοήσετε το περιεχόμενο και όχι μόνον τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, την ουσία και όχι τον τύπο, την προσωπική σας περιουσία που βρίσκεται αποθησαυρισμένη μέσα στην έννοια αυτή, άρα περιμένει την δική σας έρευνα και κατανόηση, ώστε να γίνεται κύριοι και να αξιοποιήσετε τους θησαυρούς που σας ανήκουν.

Για την κατανόηση του κόσμου, εκτός από την προσοχή και την επιμονή μας, απαραίτητη προϋπόθεση είναι και ένας σταθερός στόχος για την ζωή μου.

Και τούτο διότι αναπόφευκτα όλα τα βλέπουμε μέσα από ένα προσωπικό και εντελώς ατομικό πρίσμα και ο ισχυρός παράγοντας είναι η καθημερινότητά μου. Άλλο δηλαδή βλέπει ο πιλότος και άλλα οι επιβάτες.

Και αν ο στόχος μου είναι από την Αθήνα να πάω στην Αμερική, τότε η ακολουθία των χωρών που θα συναντήσω είναι δεδομένη. Διαφορετική εικόνα χωρών θα συναντήσω αν προορισμός μου δεν είναι η Αμερική αλλά η Κίνα. Ο στόχος συνεπώς προδικάζει σε μεγάλο μέρος και την αλληλουχία των εικόνων και των εμπειριών μου.

Και αυτό, ενώ είναι ένα απόλυτα κρίσιμο στοιχείο στην καθημερινότητά μας και όλοι το βιώνουμε κάθε στιγμή της ημέρας μας, ωστόσο όταν ερχόμαστε στα θέματα της πίστης εκεί εφαρμόζουμε ένα ακατανόητο κανόνα, χωρίς στόχους, χωρίς προσδοκίες, χωρίς ελπίδα.

Αντίθετα, αφημένοι εντελώς στις ριπές του καθημερινού ανέμου, μεταφερόμαστε μια από δω και μια από εκεί, χωρίς σκοπό και χωρίς καμιά κριτική για την άσκοπη περιπλάνησή μου. Και αυτό ακριβώς ήθελε ο Χριστός να κατανοήσουν οι δικοί του μαθητές, εσείς και εγώ, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί.

Στόχος και μέθοδος κατάκτησης του στόχου, είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για μια πετυχημένη καθημερινότητα, ευθυγραμμισμένη προς την ζωή του αιώνιου δημιουργού μας. Και αυτό είναι αναμφίβολα μια επικίνδυνη αποστολή:   για την κατανόηση του κόσμου πρώτα και του δημιουργού μας στη συνέχεια.

Η κατανόηση και διαχείριση του κόσμου δεν είναι εύκολο πράγμα.

Διότι μπορεί να κατανοήσω κάτι, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το κατέκτησα ή ότι μου ανήκει και μπορώ να το διαχειριστώ όπως εγώ θέλω.

Αντίθετα, είναι προφανές από την καθημερινή μας εμπειρία, ότι στον φυσικό κόσμο όλα σε κάποιον ανήκουν και τίποτα δεν είναι ελεύθερο για να το κάνω δικό μου. Από την γνώση μέχρι την αξιοποίηση και την χρήση όλα τα υλικά πράγματα – και όχι μόνον – ανήκουν σε άλλους και εγώ θα πρέπει να βρω τον δρόμο μου μέσα στην καθημερινότητα για να αποκτήσω τα δικά μου κτήματα, τις δικές μου κτήσεις, τα δικά μου διαχειριστικά πεδία.

Για τον λόγο αυτό και η διδασκαλία του Χριστού δεν είναι απλοϊκή, αλλά ξεκινά απλοϊκά για να μας οδηγήσει αργότερα στο βάθος που έχουμε όλοι ανάγκη για να κατανοήσουμε τον κόσμο και τον τρόπο που εμείς μέσα σε αυτόν θα βρούμε τον αιώνιο δρόμο.

Ζητούμενο συνεπώς κάθε φορά είναι η αφετηρία, ο στόχος και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούμε ώστε από το απλό και το εξωτερικό να περνάμε στο σύνθετο και  το εσωτερικό, από την επιφάνεια στο βάθος, από τα ορατά στα αόρατα.

Έτσι κατανοούμε τι ήθελε να πει ο Χριστός με την φράση “καταμάθατε τα κρίνα του αγρού πως αυξάνει”, φράση που μας μεταφέρει ο ευαγγελιστής Ματθαίος. Δεν ήθελε να γίνουμε φυσιοδίφες, αλλά να κατανοήσουμε το άγνωστο και αόρατο που λειτουργεί με βάση την αιώνια εντολή του δημιουργού χωρίς την δική μας παρέμβαση. Και αυτός είναι ο αόρατος κόσμος που οδηγεί με σοφία από το πρόσκαιρο στο αιώνιο, από το σήμερα στο αύριο, από την αποτυχία στην επιτυχία, από την κατανόηση του κόσμου στην κατάκτηση και υπέρβαση της δημιουργίας.

Η κατανόηση είναι η βάση της ζωής και της επιστήμης.

Κανείς δεν ζει αν δεν κατανοήσει το περιβάλλον του. Και η κατανόηση είναι μια έννοια που όλοι οι άνθρωποι την βιώνουμε καθημερινά, αλλά λίγοι ασχολούνται με την ουσία του περιεχομένου και της πρακτικής που αυτή συνεπάγεται για την καθημερινότητα.

Όσο πιο ουσιαστικά και βαθιά κατανοούμε κάτι, τόσο η χρήση του είναι ευκολότερη. Όσο βαθαίνουμε στην κατανόηση όλων των θεμάτων που μας περιβάλλουν, τόσο μεγαλύτερη απήχηση έχουν οι πράξεις μας στους γύρω και το περιβάλλον γενικότερα. Όσο λιγότερο κατανοούμε κάτι, τόσο η ζωή μας είναι πιο δύσκολη και μάταια.

Η κατανόηση των αξιών είναι η πρώτη φροντίδα όλων των ανθρώπων, γιατί από αυτή την κατανόηση θα προκύψει η συμπεριφορά μας για όλα τα ζητήματα της καθημερινότητας.

Όσο κατανοούμε την αξία των γονιών μας, τόσο περισσότερο η εκτίμησή μας για αυτούς γίνεται πιο ουσιαστική. Όσο κατανοούμε την αξία των φίλων, τόσο πιο γνήσια είναι η φιλία μας. Όσο κατανοούμε σε βάθος την αγάπη, τόσο πιο ουσιαστική αγάπη προσφέρουμε. Όσο κατανοούμε την αξία της πίστης, τόσο περισσότερο μεταφερόμαστε από τις παιδικές εικόνες και την χαρά που μας έδιναν ως παιδιά, στο περιεχόμενο και στην έννοια των εικόνων και στο μήνυμα που αυτές περιέχουν.

Όσο καλύτερα κατανοούμε την αξία των δώρων του δημιουργού μας, τόσο καλύτεροι διαχειριστές γινόμαστε και αυτό δεν έχει αξία μόνον για τους άλλους, αλλά και για μας τους ίδιους. Όσο βαθύτερα κατανοούμε τις λειτουργίες του φυσικού κόσμου, τόσο καλύτεροι επιστήμονες γινόμαστε.

Όσο καλύτερα και βαθύτερα κατανοούμε τους δρόμους του δημιουργού, τόσο καλύτεροι συνεργάτες γινόμαστε. Η κατανόηση είναι η αρχή της ζωής, της καθημερινής και της αιώνιας.