Όλες οι εκπομπές με χρονολογική σειρά.

Οι προσωπικοί μας στόχοι μέσα στην καθημερινότητα απαιτούν την δική μας θέληση και, φυσικά, την διάθεση δυνάμεων και χρόνου, προκειμένου να φτάσουμε στην κατάκτηση κάθε στόχου. Και μπορεί οι στόχοι να διαφοροποιούνται, ωστόσο, όλοι απαιτούν τα ίδια στοιχεία διάθεσης δυνάμεων και χρόνου, ανάλογα βέβαια με την υποκειμενική ή και την αντικειμενική αξία κάθε στόχου.

Η συμμετοχή, δηλαδή, του προσώπου που ενδιαφέρεται για οποιαδήποτε κατάκτηση δεν είναι αμελητέο θέμα, αλλά είναι το κυρίαρχο θέμα, διότι το άτομο είναι αυτό που θα ξοδέψει ή και θα ξοδευτεί μέχρι να κατακτήσει τον στόχο του. Και, βέβαια, η κοινωνία και ο περίγυρος των ανθρώπων παίζει κάποιο σημαντικό ρόλο, ωστόσο δεν υποκαθιστά την ευθύνη του ατόμου, το οποίο και θα κατακτήσει ό,τι έχει θέσει το ίδιο ως στόχο για κατάκτηση.

Μελετώντας, λοιπόν, αυτή την αλήθεια, δηλαδή της συμμετοχής του ατόμου στον προορισμό για την οποιαδήποτε κατάκτηση, καταλήγουμε στο αβίαστο συμπέρασμα του κεντρικού ρόλου της θέλησης του ατόμου για να κατακτήσει κάτι, και από την άλλη, ότι αυτή η συνέργεια του ατόμου με το περιβάλλον, τους ανθρώπους γύρω και τις κατά περίπτωση συνθήκες διαβίωσης, διαπιστώνουμε ότι οι μεγάλες κατακτήσεις προϋποθέτουν εμπειρία κατακτήσεων μικρότερων στόχων, οι οποίοι και αποτελούν τον στίβο για τις μεγαλύτερες κατακτήσεις.

Και αυτές οι μικρές κατακτήσεις γίνονται κατανοητές, όταν σκεφτούμε τα παιδικά μας χρόνια των μικρών τάξεων του σχολείου, όπου η καθημερινή εκπαίδευση δεν είναι αστείο, αλλά αποτελεί την βάση ολόκληρης της προσωπικής μας ζωής, και σε αυτή την εκπαίδευση στηρίζεται όλο το μελλοντικό οικοδόμημα των γνώσεων και των εμπειριών μας. Θα τολμούσα μάλιστα να σημειώσω από την προσωπική μου εμπειρία, ότι αυτή η “εξελικτική εκπαίδευση” δεν είναι τίποτα άλλο, παρά οι βάσεις που θα στηρίξουν όλο το προσωπικό μας δέντρο, μέχρι την ολοκλήρωση του βίου μας.

Και μπορεί στην νεαρή ηλικία αυτό να μην γίνεται αντιληπτό, αλλά όσο περνούν τα χρόνια, αυτός ο πρώτος κύκλος της παιδείας, αποδεικνύεται ο πιο σημαντικός για ολόκληρο τον ατομικό μας βίο. Καλά θεμέλια, σηματοδοτούν και καλές προοπτικές μέλλοντος. Σαθρά και ασταθή θεμέλια προοιωνίζουν κινδύνους για το μέλλον, και αυτό το ξέρουμε όλοι από τα λάθη της νεαρής μας ηλικίας. Και το συμπέρασμα είναι ότι κάθε κύκλος παιδείας έχει ένα και μοναδικό ρόλο, αλλά αυτός βρίσκεται ενταγμένος μέσα στον επόμενο μεγαλύτερο κύκλο, και τελικά όλοι οι μικροί κύκλοι συμπληρώνουν το παζλ των συνολικών μας κατακτήσεων. Και αυτό είναι σπουδαίο μάθημα.

Διότι κάθε νέα γνώση, προστίθεται στην υφιστάμενη, και καμιά γνώση δεν μπορεί να σταθεί από μόνη της, αλλά αποτελεί ένα τμήμα ενός γενικότερου πλέγματος, το οποίο και απαρτίζει τον συνολικό μας βίο. Και μπορεί τα μικρά λάθη των πρώτων κύκλων γνώσεων να μην μας απασχολούν, ωστόσο η εμπειρία έχει αποδείξει ότι τίποτα δεν στέκει μόνο του, αλλά το ένα βοηθά το άλλο και πορεύονται μαζί στο επόμενο στάδιο της ζωής μας.

Για τον λόγο αυτό και ο Χριστός στην δική του διδασκαλία έθεσε το θέμα των ατομικών μας κατακτήσεων στην επίγνωση της αλήθειας των αξιών της ζωής, διότι από αυτή εξαρτάται η μετακίνησή μας από την φυσική αδράνεια, στην δυναμική κινητικότητα. Τίποτα για τον Χριστό δεν είναι τέλειο, αλλά οι τέλειοι κινούνται και μεταφέρονται μέσα από τις ατομικές τους κατακτήσεις προς την τελειότητα του δημιουργού, ο οποίος και αποτελεί τον μοναδικό στόχο που εμπεριέχει τα στοιχεία του φωτός και της αιωνιότητας. 

Κάθε προσωπική μας κατάκτηση πηγάζει από το άτομό μας και την προσωπική μας επιθυμία. Και αυτή η κινητήρια δύναμη της προσωπικής μας θέλησης και επιθυμίας ενεργοποιεί το νευρικό σύστημα του σώματος και της ψυχής, ώστε όλες οι δυνάμεις – ανάλογα με την σοβαρότητα του θέματος – να στραφούν προς την κατεύθυνση του δικού μας θελήματος. Και ενώ στην δική μας αντίληψη σπάνια γίνεται κατανοητός αυτός ο σύνδεσμος μεταξύ των σωματικών και ψυχικών μας δυνάμεων όταν πρόκειται για κάτι που εμείς ως άτομο έχουμε αποφασίσει, ωστόσο, αυτή είναι η αλήθεια, και μπορεί καθένας να εξερευνήσει αυτή την πραγματικότητα μέσα από τις εμπειρίες του στην δική του καθημερινότητα, καθώς συμβιώνει και συνυπάρχει με εκατοντάδες άλλους ανθρώπους.

Η συμβίωση με τους άλλους δεν μηδενίζει τον ατομικό μας ρόλο, και δεν εξαφανίζει την δική μας προσωπικότητα, εάν εμείς δεν έχουμε παραιτηθεί από τον ρόλο μας μέσα στην κοινωνία, αλλά επιμένουμε να είμαστε δραστηριοι μέσα στην προσωπική και κοινωνική μας καθημερινότητα. Αυτός είναι ο λόγος που παίρνουμε αμοιβή από την κοινωνία όταν συμβάλλουμε στην δική της κατεύθυνση, ή τιμωρούμαστε, όταν πηγαίνουμε αντίθετα ή δεν συμμετέχουμε στα κοινωνικά δρώμενα.

Και αυτή η αμφίδρομη μέθεξη του ατόμου με την κοινωνία – η οποία ωστόσο δεν ομογενοποιεί τα πάντα αυτόματα, αλλά έχει τους δικούς της κανόνες – είναι μια σπουδαία προσωπική εμπειρία, η οποία μεταβάλλει τους ατομικούς μας ορίζοντες από το εγώ στο εμείς, από το παρόν στο μέλλον, και από το εδώ στο άγνωστο εκεί. Και αυτή η νέα κάθε στιγμή πραγματικότητα της μέθεξης με τον υπόλοιπο κόσμο, ενεργοποιεί τις επιθυμίες μας για κάτι καλύτερο που είδαμε ή μαθαμε, για κάτι πιο ουσιαστικό από αυτό που διαθέτουμε μέχρι σήμερα.

Και αυτή η τριβή στην προσπάθεια κατάκτησης του νέου που θεωρούμε ότι θα βελτιώσει την προσωπική μας ζωή, είναι το απόσταγμα της εμπειρίας μας που εναποτίθεται στον εσωτερικό μας κόσμο και μας κάνει πλουσιότερους σε εμπειρίες διάκρισης μεταξύ καλού και πονηρού ή καλού και καλύτερου, προτιμώντας πάντα εκείνο το δρόμο που θα οδηγήσει ασφαλέστερα και συντομότερα στην κατάκτηση του ατομικού μας στόχου.

Διότι, έξω από εμάς κυκλοφορούν τα πάντα, από θετικά έως τερατώδη, αλλά αυτά συμβαίνουν εκτός του δικού μας σώματος και της δικής μας θέλησης. Και μπορεί να μας επηρεάζουν, αλλά η επιλογή του ενός από το άλλο δεν ανήκει στους έξω, αλλά ανήκει στον προσωπικό μας λογαριασμό συνειδήσεως, και τρέφει ή καταστρέφει όσα ήδη υπάρχουν μέσα στην αγαθή ή την πονηρή μας συνείδηση. Η άγνοια της πραγματικότητας του κόσμου εγγυμονεί κινδύνους στην προσωπική μας καθημερινότητα. Η γνώση δίνει δύναμη.

Η σωστή σε μάς όμως επιλογή φέρνει αποτέλεσμα, και κάθε κατάκτηση στόχου μεγαλώνει το θετικό απόθεμα του εσωτερικού μας κόσμου – καθώς και της υγείας του σώματος -, ενώ η λανθασμένη επιλογή καταστρέφει υγιή όργανα και κατακτήσεις, με αποτέλεσμα την προσωπική μας φτώχεια. Και ο Χριστός εξήγησε ότι η δική του διδασκαλία είναι διδασκαλία εκμάθησης της διάκρισης μεταξύ καλού και κακού/πονηρού, όχι κατά την εικόνα μόνο, αλλά κυρίως κατά την ουσία, η οποία και θα φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα από τις επιτυχίες στην προσωπική μας καθημερινότητα. 

Η διάθεσή μας και η πρόθεσή μας να κατακτήσουμε κάτι βρίσκεται μέσα στο DNA μας, και αυτό το διαπιστώνουμε από την βρεφική ηλικία. Το βρέφος προσπαθεί να φτάσει το παιχνιδάκι του στην κούνια, ο έφηβος θέλει να κατακτήσει την καρδιά κάποιας και την ερωτεύεται, οι μεγαλύτεροι θέλουν να κατακτήσουν όσα μπορούν περισσότερα και μπαίνουν στον καθημερινό αγώνα, και, γενικά, η τάση να θέλουμε να κατακτήσουμε κάτι δεν είναι επίκτητη, αλλά είναι πηγαία και βγαίνει μέσα από την φύση μας.

Και αυτό είναι καταπληκτικό, διότι, όπως έχει ή σημειωθεί, αυτό είναι το κίνητρο για την καθημερινή μας ζωή. Όποιος δεν επιθυμεί να κατακτήσει κάτι, έχει ήδη “πεθάνει” ή περιμένει τον θάνατο. Διότι η ελπίδα για κάθε κατάκτηση, αδιάφορο εάν πρόκειται για σπουδαίο ή ασήμαντο, κινητοποιεί τον ψυχο-σωματικό μας κόσμο, μάς εξαναγκάζει να μπούμε και να διεκδικήσουμε από την κοινωνία αυτό που εμείς κρίνουμε ότι μπορούμε να το κατακτήσουμε και να το θέσουμε στην δική μας κυριότητα, και όλοι κατανοούμε ότι αυτό το τμήμα της προσωπικότητάς μας είναι το κίνητρο που μεταβάλλει τους ορίζοντες της ζωής μας.

Και επειδή δεν ζούμε μόνοι μας πάνω στον πλανήτη, αλλά συνυπάρχουμε με οκτώ δισεκατομμύρια άλλους, που καθένας διεκδικεί το δικό του όνειρο, αυτό φέρνει αμηχανία και πολλές φορές συμπληγάδες ή και πάλη μέσα στην ατομική μας καθημερινότητα. Διότι ο φυσικός κόσμος είναι αυτός και όχι άλλος, άρα όλοι διεκδικούμε στην ουσία τμήμα του φυσικού κόσμου, όπως καθένας μπορεί να τον προσδιορίσει μέσα στην δική του περιοχή ζωής.

Και είναι προφανές ότι όποιος ενδιαφέρεται – και νομίζω όλοι – να κατακτήσει ανώτερα πράγματα, πέραν των ορατών και των φυσικών ή κοινωνικών, ότι θα πρέπει να οπλιστεί, να εξοπλιστεί με εφόδια και “εργαλεία”, ώστε να μπορέσει να φτάσει με επιτυχία στον ατομικό του στόχο. Και εάν μεν ο στόχος είναι θεωρητικός, να μάθω ξένες γλώσσες, να μάθω κάτι που δεν ξέρω, κλπ, τότε όλα αρχίζουν και τελειώνουν στο άτομο που ενδιαφέρεται. Όταν όμως μπαίνουμε στον κοινωνικό ιστό και διεκδικούμε αναγνώριση και μερίδιο της κοσμικής-κοινωνικής εξουσίας, εκεί τα πράγματα μεταβάλλονται, διότι υπάρχουν και πολλοί άλλοι – συνήθως περισσότεροι του ενός – που θα θέλουν να κατακτήσουν την ίδια θέση, άρα αρχίσει η πάλη, όχι πια μόνο με τις αδυναμίες μας, αλλά και με τις αντίρροπες δυνάμεις των ανταγωνιστών μας.

Και αυτός ο αγώνας για αυτές τις κατακτήσεις δεν είναι μόνο στιγμιαίος, αλλά, συνήθως, είναι μακροχρόνιος και μπορεί να φτάσει μέχρι τον θάνατο. Διότι στο τέλος όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος, και το τελικό αποτέλεσμα κρίνεται στον θάνατο, αφού όσο ζει κάποιος πάνω στην γη έχει περιθώρια να πετύχει ή να αποτύχει. Και αυτή η αλήθεια, ότι όλα κρίνονται στο τέλος και στον θάνατο, είναι το μεγάλο μυστήριο.

Διότι όλοι ξέρουμε τις προσωρινές επιτυχίες και κατακτήσεις, ωστόσο κανείς δεν γνωρίζει τις τελικές μας επιτυχίες, ακόμη και όσοι ζουν περισσότερο από εμάς, άρα υπάρχει ένα μεγάλο κενό στην προοπτική της καθημερινότητάς μας. Και αυτό το κενό γεμίζει μόνο με ελπίδα και πίστη στον στόχο, και καθένας που θέλει να είναι σοβαρός με τον εαυτό του, ξέρει ότι αυτό δεν είναι εύκολο. Όχι διότι δεν μπορεί να τον κατακτήσει, αλλά είναι ηελπίδα και η πίστη, εφόδια που διαθέτουμε αλλά αγνοούμε τον τρόπο να τα ενισχύσουμε, ώστε να έχουμε μακροχρόνια αποτελέσματα στις ατομικές μας κατακτήσεις. Και ο Χριστός σε αυτό το σημείο έθεσε το θεμέλιο. Πίστη και Ελπίδα, είναι τα δύο κορυφαία εφόδια, τα οποία αξίζει τον κόπο να επενδύσει χρόνο και δυνάμεις, όποιος ενδιαφέρεται για το μέλλον και όχι για το παρελθόν. 

Κάθε ατομική μας προσπάθεια να φτάσουμε στον στόχο της καθημερινής μας ζωής, είτε αυτός είναι μεγάλος είτε απλός, περνά μέσα από τις συμπληγάδες της κοινωνίας και του εαυτού μας. Και ενώ φαίνεται στην αρχή ότι το άτομο κυριεύει και κατακτά, αυτό δεν γίνεται χωρίς κόπους και επιμέρους επιτυχίες στην ατομική μας καθημερινότητα, διότι όλα συνοψίζονται στις επιτυχίες και αποτυχίες, δηλαδή στα προσωπικά δεδομένα, του ατόμου που ενδιαφέρεται να κατακτήσει τους δικούς του στόχους.

Και ενώ αυτό είναι ορατό και κατανοητό, από την άλλη όλοι διαπιστώνουμε ότι, ενώ έχουμε καλές προθέσεις – οι κακές προθέσεις σύντομα αποκαλύπτονται και τιμωρούνται – στο τέλος η επιτυχία της κατάκτησης δεν έρχεται, ή έρχεται μέσα από θλίψεις και απογοητεύσεις, κάτι που κανένας δεν ενδιαφέρεται να τις υπολογίσει μέσα στο προσωπικό του χαρτοφυλάκιο, ότι δηλαδή θα εμφανιστούν στην δική του πορεία για την δική του κατάκτηση.

Ενώ, δηλαδή, εξοπλίζουμε τον εαυτό μας με θέληση και δύναμη – όση καθένας μπορεί να διαθέσει από τα υφιστάμενα δεδομένα της δικής του προσωπικότητας -, κατά την διάρκεια της πορείας προς την κατάκτηση εμφανίζονται και άγνωστα ζητήματα, τα οποία εμείς δεν τα είχαμε υπολογίσει στους δικούς μας σχεδιασμούς. Και, βέβαια, όλοι καταλαβαίνουμε, ότι αυτά τα άγνωστα ζητήματα που προκύπτουν κατά την εξέλιξη της ζωής μας προς την ατομική μας κατάκτηση, απομυζούν δυνάμεις από τον δικό μας κόσμο, ψυχικό και σωματικό, με αποτέλεσμα η πορεία να διακόπτεται ή να συστρέφεται γύρω από την θέση, κατά την οποία εμφανίστηκαν αυτά τα άγνωστα και απρόβλεπτα ζητήματα, και η επιτυχία να ματαιώνεται λόγω λάθους υπολογισμών, ή να επιτυγχάνεται, αλλά με μεγάλη απώλεια δυνάμεων.

Και για με την περίπτωση της απώλειας δυνάμεων είναι προφανές ότι θα δοθεί η ευκαιρία να συμπληρωθούν στο μέλλον. Όταν όμως ερχόμαστε στην ματαίωση και την αποτυχία, εκεί τα πράγματα είναι επικίνδυνα οριακά. Διότι, το άτομο πλέον δεν στηρίζεται στις δυνάμεις του – όπως είχε υπολογίσει – αλλά στηρίζεται σε άλλους έξωθεν αστάθμητους παράγοντες σωτηρίας, πράγμα επικίνδυνο, διότι δεν είναι βέβαιο ότι έχουμε αυτή την έξτρα βοήθεια όταν την χρειαζόμαστε στις κρίσιμες στιγμές.

Για τον λόγο αυτό και στην διδασκαλία του Χριστού αυτή η παράμετρος, δηλαδή η έγκαιρη προετοιμασία και η εφεδρική δύναμη σε περίπτωση απρόβλεπτων συμπληγάδων της ατομικής μας προσπάθειας, κατέχει κύριο και κρίσιμο  τμήμα. Διότι όλοι θεωρούμε την επέμβαση του θεού – σε όποιον θεό πιστεύει καθένας – ότι θα είναι σίγουρη. Ωστόσο, η ζωή μάς διδάσκει ότι ο θεός δεν επεμβαίνει σε θέματα τα οποία εμείς θα έπρεπε να τα είχαμε προβλέψει, όπως όταν τελειώνει το καύσιμο στο όχημά μας, ενώ θα έπρεπε να είχαμε απόθεμα και περίσσευμα.

Και αυτό είναι μεγάλο και πάντα επίκαιρο θέμα. Διότι η αγάπη και το ενδιαφέρον του δημιουργού δεν υπερβαίνουν τους δικούς του νόμους, όταν εμείς αδιαφορούμε ή διαστρεβλωνουμε το δικό του δικαίωμα. Και ο Χριστός ήταν απόλυτος: στην προσπάθειά σας να κατακτήσετε όσα καλά πράγματα επιθυμείτε, μην ξεχνάτε ότι έχετε ήδη στην διάθεσή σας πάντα όσα απαιτούνται για την δική σας προετοιμασία, τώρα, μέσα στην καθημερινότητά σας. Το αρνητικό και το θετικό παράδειγμα των δέκα παρθένων και του εκατόνταρχου, είναι πάντα – και για τα πάντα – επίκαιρα και διδακτικά για την δική μας πορεία προς τις δικές μας κατακτήσεις. 

Κάθε προσωπική μας κατάκτηση ή απόκτηση διενεργείται πάντοτε από ένα τουλάχιστον πρόσωπο. Δεν υπήρχε, δεν υπάρχει, και δεν θα υπάρξει ποτέ καμία κατάκτηση χωρίς την αποτελεσματική συμβολή ενός τουλάχιστον ατόμου. Εάν δεν συμμετέχει άνθρωπος, τότε αυτό δεν είναι κατάκτηση, αλλά ενέργεια χωρίς πρόσωπο, άρα δεν συνυπολογίζεται στις ανθρώπινες κατακτήσεις.

Και αυτή είναι μια κρίσιμη διάκριση. Διότι είναι άλλο πράγμα η αφετηρία χωρίς την μεσολάβηση του ανθρώπινου παράγοντα, και άλλο πράγμα η μεθόδευση κατάκτησης που στηρίζεται μεν σε προηγούμενα στοιχεία, αλλά κατευθύνεται προς τον σκοπό που το άτομο αποφασίζει να κατακτήσει. Διότι, προφανώς και δεν ξεκινούν όλα από το μηδέν, αλλά υπάρχουν οι βάσεις, πάνω στις οποίες θα στηριχθούν οι ανθρώπινες παρεμβάσεις, για να δημιουργηθεί το νέο, η νέα πραγματικότητα από τις ανθρώπινες προσπάθειες.

Και η διάκριση μεταξύ αρχικού δημιουργού της πρώτης ύλης και της δημιουργίας που προκύπτει από την παρέμβαση του ατόμου σε ένα υφιστάμενο πλαίσιο αναφοράς, είναι κρίσιμο στοιχείο στην αναζήτηση των λαθών και των σφαλμάτων, εξαιτίας των οποίων δεν φτάνουμε σε μια ολοκληρωμένη και σταθερή σε βάθος χρόνου κατάκτηση. Διότι η γνώση μας για την υφιστάμενη κατάσταση, η οποία αποτελεί και την αφετηρία της δικής μας προσπάθειας, είναι πάντα επισφαλής, διότι συνήθως αγνοούμε τη σύνθεση και τις δυνάμεις τις οποίες περικλείει, και οι οποίες σε μια κρίσιμη στιγμή της δικής μας προσπάθειας θα μας προδώσουν, και δεν θα πετύχουμε τον στόχο της προσωπικής μας κατάκτησης, είτε αυτός αφορά σπουδαίο, είτε αφορά θέμα της απλής καθημερινότητας.

Τα κίβδηλα και τα παρωχημένα παλιά νομίσματα δεν αποτελούν ασφαλές ανταλλακτικό δεδομένο, για όποιον ενδιαφέρεται για την σημερινή ή την μέλλουσα πραγματικότητα, και όχι για την φαντασία του παρελθόντος. Για τον λόγο αυτό και η διδασκαλία του Χριστού, για όποιον ενδιαφέρεται να την εφαρμόσει στην δική του σύγχρονη πραγματικότητα, δεν μπορεί να στηριχθεί σε αρχές και αντιλήψεις που είχαν ισχύ σε παλαιότερους καιρούς, διότι το άτομο θα ξεμείνει από δυναμική, καθώς θα προσπαθεί να εξαγοράσει δύναμη και σοφία με νομίσματα που δεν έχουν πλέον αγοραστική αξία, άρα και οι  προσπάθειες για κατάκτηση νέων πραγμάτων, θα αποβεί μάταιη.

Και ο Χριστός δεν ήρθε για να επιστρέψουμε στην εποχή των παγετώνων και της ερήμου, αλλά να ανακαλύψουμε σήμερα τον καλύτερο τρόπο για να φτάσουμε στον δικό μας στόχο ζωής. Ο ίδιος αγνόησε τις τρέχουσες τότε διδασκαλίες, και καθόρισε την δική του πορεία για την κατεδάφιση του θανάτου, ξεκινώντας από υγιή βάση λογικής και δυναμικής καθημερινότητας. Δεν αγνόησε, αλλά και δεν υιοθέτησε αρρωστημένες και παρωχημένες διδασκαλίες του καιρού του. Ξεκίνησε από τις τρέχουσες ανάγκες της τότε κοινωνίας, παρατήρησε τις αδυναμίες και τα ελαττώματα των άλλων δασκάλων του καιρού του, και οικοδόμησε ένα νέο τύπο ανθρώπου, με προοπτικές ταύτισης με τον δημιουργό του ανθρώπου, ο οποίος διαθέτει και όλες τις δυνάμεις αλλαγής από το παρελθόν στο παρόν και το αιώνιο μέλλον.

Κάθε νέα κατάκτηση πρέπει να είναι επίκαιρη και να συνεισφέρει στην κάλυψη υφιστάμενων ελλειμμάτων, και όχι μόνο να θεραπεύει τις τυχόν πληγές του παρελθόντος. Ο τυφλός πρέπει να δει το φώς του σήμερα. Το παρελθόν των γονιών του δεν μπορεί να αλλάξει. Η κατάκτηση έρχεται με την απόδοση του φωτός στον τυφλό, και όχι με την φιλοσοφία των άγνωστων γεγονότων του παρελθόντος.