Πολλές φορές η προσπάθειά μας να κατακτήσουμε κάτι μάς βάζει σε μπελάδες. Διότι και άλλοι θέλουν το ίδιο αντικείμενο, ή μπορεί να μην ξέρουν το αντικείμενο, αλλά απλά να μισούν την δική μας προσπάθεια για κατάκτηση, και φέρνουν εμπόδια ή δυσκολεύουν μέ κάθε τρόπο, – πολλές φορές και παράνομο – την δική μας προσπάθεια.

Και εάν μεν αφορά κάτι που τους ανήκει, θα πρόκειται για φυσιολογική αντίδραση. Εάν όμως δεν τους ανήκει, αλλά απλά υπάρχει ο φθόνος για την δική μας προσπάθεια, τότε απαιτείται ειδικός χειρισμός, διότι αυτή η εμπλοκή μπορεί να φέρει σοβαρά προβλήματα στην δική μας προσπάθεια. Και είναι φυσικό, όταν υπάρχουν ανεξήγητα εμπόδια από τρίτους στην δική μου προσπάθεια, να εγείρονται ερωτήματα για την αρνητική στάση των άλλων, αφού το θέμα δεν θίγει δικά τους υφιστάμενα συμφέροντα.

Και αυτό αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο της ατομικής μας καθημερινότητας. Διότι θα πρόκειται για ένα θέμα που είναι κάτι πολύ ουσιαστικό, και εγείρει αντιδράσεις από κάποιους που φαινομενικά δεν έχουν κανένα λόγο να παρεμβαίνουν. Τότε το θέμα παραπέμπει σε αόρατο, δηλαδή μη εξηγήσιμο λόγο, και το άτομο θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικό στις προσπάθειές του για να κατακτήσει εκείνο που κρίνει ότι θα είναι ωφέλιμο για τον ίδιο ή και κάποιους άλλους, ενώ δεν ζημιώνεται κανείς φαινομενικά για να έχει λόγους αντίδρασης.

Και στην περίπτωση αυτή, όταν δηλαδή ο ενδιαφερόμενος να κατακτήσει κάτι ωφέλιμο συναντά αδικαιολόγητες αντιδράσεις, θα πρέπει να προσφύγει σε αναζητήσεις στον μη ορατό κόσμο, δηλαδή στην περιοχή της ψυχής του ατόμου. Διότι, η απουσία φαινομενικής δικαιολογίας για μια αντίδραση, πυροδοτεί στοχασμούς πολύ πέραν των φυσικών φαινομένων, και παραπέμπει σε κόσμο σκοτεινών ενεργειών μίσους, το οποίο δεν στηρίζεται σε συμφέρον οικονομικό ή κοινωνικό, αλλά σε αβυσσαλέες προοπτικές κακίας και μισαλλοδοξίας, περιοχές που καλύπτονται από σκοτεινές και άνομες ενέργειες για αλλότριους και ανεξήγητους από την κοινή λογική σκοπούς.

Στην περίπτωση λοιπόν αυτή, το αντικείμενο της κατάκτησης ανήκει σε άλλη σφαίρα κοινής ωφέλειας, και ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να εξοπλιστεί με γνώση και εμπειρία από αυτή την σφαίρα του μη ορατού κόσμου, όχι μόνο εκείνου που όλοι κατανοούμε ότι υπάρχει μέσα μας, αλλά και εκείνου που λειτουργεί στο παρασκήνιο και εξυπηρετεί ανομολόγητους σκοπούς. Στην σφαίρα αυτή ανήκει το μίσος για την επιτυχία του άλλου, και αυτό είναι πολύ σοβαρό στοιχείο. Διότι το μίσος δεν έχει συγκεκριμένο σημείο του σώματος για να το εντοπίσουμε – εάν μάς αφορά προσωπικά – αλλά σχετίζεται με μακροχρόνια σχέδια παράνομων και επιζήμιων σκοπών που δύσκολα ανιχνεύονται στην ορατή επιφάνεια της κοινής λογικής.

Τότε θα πρόκειται για ουσιαστικό ζήτημα που θίγει αλλότρια μεγάλα συμφέροντα που υπερβαίνουν την εξουσία του χρήματος και της καθημερινής πολιτικής εξουσίας, άρα θα πρόκειται για μεγάλο θέμα που αφορά μεγαλύτερο τμήμα της ανθρώπινης κοινωνίας του παρόντος κόσμου, και το άτομο που ενδιαφέρεται για μια τέτοια κατάκτηση θα πρέπει να θωρακιστεί και να εξοπλιστεί με υπομονή, μέχρι και το ίδιο το άτομο να καταλάβει τα τεκταινόμενα στους σκοτεινούς διαδρόμους του ανεξήγητου μίσους.

Θα πρόκειται για μίσος που εγγίζει τα όρια του φάσματος εκτός των απλών ανθρωπίνων συμφερόντων, και προσεγγίζει συμφέροντα μεγάλης και διαχρονικής σημασίας. Και ο Χριστός εξήγησε ότι αυτό είναι μια μεγάλη προοπτική κατάκτησης: Όταν σε μισούν χωρίς να έχεις κάνει κάποιο κακό σε κάποιον άνθρωπο, αλλά προσπαθείς να πετύχεις κάτι που οι άλλοι απλά δεν το έχουν πετύχει, και ενεργούν με μίσος εναντίον σου για τις δικές σου προσπάθειες να πετύχεις τους δικούς σου στόχους χωρίς καμιά προφανή δικαιολογία, τότε αυτή είναι μια μεγάλη προσπάθεια, και αξίζει τον κόπο.

Οι κατακτήσεις της προσωπικής μας ζωής είναι συνήθως μικρές, αλλά πολλές φορές και μεγάλες. Όλες όμως απαιτούν την ατομική μας θέληση, και χωρίς αυτή δεν υπάρχει πρόοδος για καμία κατάκτηση. Και για μεν τα μικρά πράγματα, είναι εύκολα κατανοητό ότι απαιτούν μικρές προσπάθειες. Για τα μεγάλα όμως ζητήματα της προσωπικής μας ζωής, όπως πχ ο γάμος, η κατοικία, οι σπουδές, η επαγγελματική και κοινωνική κατάκτηση μιας θέσης, είναι πράγματα που απαιτούν μεγάλες προσπάθειες και πολλές φορές και βαθύ χρόνο.

Και αυτό είναι αυτονόητο, διότι δεν ζει κανείς μόνος του για να παίρνει ότι θέλει, αλλά όλοι ζούμε μέσα στον ίδιο κόσμο και τα καλά πράγματα τα αναζητούν όλοι. Και βέβαια, ενώ αυτό είναι απλό και κατανοητό, ότι δηλαδή τα μικρά πράγματα απαιτούν μικρή, ενώ τα μεγάλα μεγαλύτερη, όταν φτάνουμε στο κόστος της κάθε κατάκτησης, εκεί, για όσα ξέρουμε ότι αξίζουν αλλά δεν επιθυμούμε να πληρώσουμε το κόστος της κατάκτησης, αλλάζουμε σκέψεις. Διότι, το κόστος δεν επιβαρύνει κάποιον τρίτο, αλλά επιβαρύνει το ίδιο το άτομο που επιθυμεί να κατακτήσει το κάτι καλύτερο με υψηλότερο κόστος.

Και εδώ υποχωρούμε όλοι. Διότι, ή δεν ξέρουμε το κέρδος από την συγκεκριμένη κατάκτηση, ή το υποπτευόμαστε, αλλά κάνουμε ότι δεν αξίζει, άρα εφησυχάζουμε και το αφήνουμε στην άκρη. Και αυτό είναι το επικίνδυνο. Διότι κάποια στιγμή στο μέλλον, είναι προφανές ότι θα καταλάβουμε τη λάθος επιλογή μας, δηλαδή να τα παρατήσουμε και να μην πληρώσουμε το κόστος, ενώ, εάν το είχαμε πληρώσει τότε, τώρα η κατάκτησή μας θα είχε μεγαλύτερη αξία. Και εάν μεν η επίδραση της άρνησής μας να κατακτήσουμε κάτι έχει σήμερα μικρή σημασία στην ατομική μας ζωή, τα πράγματα συμπληρώνονται με την πάροδο του χρόνου και η αμέλεια χάνεται στο βάθος της συνείδησής μας. Εάν όμως πρόκειται για πράγματα που καθορίζουν το μέλλον, τότε η άρνηση του παρελθόντος έρχεται ξανά και ξανά, και πληγώνει την καρδιά μας καθημερινά με δυσάρεστες πολλές φορές συνέπειες στον ψυχικό – κυρίως – κόσμος μας.

Και η διδασκαλία του Χριστού είναι σαφής. Μην χάνεστε σε μυριάδες λεπτομέρειες στην καθημερινότητα. Κρατήστε τα πιο σπουδαία και προχωρήστε στην κατάκτηση των εφοδίων που θα οδηγήσουν σε ένα καλύτερο παρόν και εγγύς μέλλον, αλλά θα έχετε και προοπτικές για την επέκεινα του τάφου ζωή. Διότι δεν υπάρχει άνθρωπος γεννημένος που να μην έχει δοκιμάσει τον θάνατο ατομικά και προσωπικά. Και αυτό αποδεικνύει ότι η επένδυσή μας για την ατομική μας καθημερινότητα δεν πρέπει να στρέφεται αποκλειστικά στις καθημερινές μόνο απλοϊκές κατακτήσεις, αλλά πρέπει να περιλαμβάνει και τις προοπτικές του μέλλοντος.

Κάθε κατάκτηση που αφορά την καθημερινή μας ζωή είναι απαραίτητη και πολυτιμη. Υπάρχουν όμως και κατακτήσεις που έχουν μακροχρόνια αξία, και μάλιστα ο Χριστός εξήγησε – για όποιον ενδιαφέρεται και για τις προοπτικές πέραν του φυσικού ορίου της προσωπικής μας ζωής -, ότι η πίστη ως εφόδιο βρίσκεται τοποθετημένη μέσα στο σώμα και στην συνείδησή μας. Και μπορεί να μην το κατανοούμε μέσα στον θόρυβο της καθημερινότητας, αλλά δεν υπάρχει άνθρωπος επί γης που να μην το αξιοποιεί στην προσωπική του καθημερινότητα.

Το θέμα κάθε στιγμή είναι το αντικείμενο της πίστης. Εάν είναι μόνο για τα προσωρινά και τα εφήμερα, αδικείται η αξία του εφοδίου. Εάν περιλαμβάνει και τις προοπτικές κατάκτησης πέραν του φυσικού ορίου της ζωής μας, τότε αποκτά μια προστιθέμενη αξία, η οποία χωρίς να στερεί κάτι από τα προσωρινά της ζωής, μπολιάζει στην συνείδησή μας και την δύναμη για υπέρβαση του άγνωστου, που μάς περιμένει κάθε στιγμή της καθημερινής μας ζωής. 

Η κατάκτηση αφορά πάντοτε την απόκτηση κυριαρχίας-κυριότητας πάνω σε κάτι που δεν ήταν προηγουμένως στην δική μου κυριότητα και δεν μπορούσα να ασκήσω τα νόμιμα δικαιώματά μου πάνω σ αυτό. Και όλοι κατανοούμε την διαφορά μεταξύ της ύπαρξης κάποιου αντικειμένου και της άσκησης της κυριότητας-κυριαρχίας πάνω σ αυτό.

Διότι όλα υπάρχουν, αλλά εμείς δεν συμμετέχουμε σε αυτά. Συμμετέχουμε μόνο σε ό,τι μας έχει παραχωρηθεί ή το έχουμε κατακτήσει με νόμιμο και ισχυρό τρόπο, και, από την άλλη, έχουμε την δύναμη να διατηρήσουμε τα δικαιώματά μας πάνω σ αυτό. Και εάν μεν το αντικείμενο είναι θέμα της απλής καθημερινότητας, πχ όλα τα πράγματα που χρησιμοποιούμε, τότε το θέμα είναι απλό και εύκολα διαχειρίσιμο. Όταν όμως περνάμε στα μεγάλα και ουσιαστικά θέματα της ζωής, ελευθερία, εξουσία σώματος και ψυχής, αλλά και μυριάδες άλλα θέματα της δικής μας καθημερινότητας, τότε τα πράγματα είναι σύνθετα και δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμα.

Διότι υπάρχουν και ανταγωνιστές και όχι μόνο συναγωνιστές, άρα θα πρέπει να είναι κανείς ιδιαίτερα προσεκτικός σε ότι αφορά τα δικαιώματά του. Διότι μπορεί και άλλοι να έχουν δικαιώματα, τα οποία εσύ αγνοείς και έτσι αρχίζουν οι έριδες και οι πόλεμοι με τις τραγικές τους συνέπειες στην ζωή εκατομμυρίων αθώων ανθρώπων. Ακόμη όμως και σε αυτές τις περιπτώσεις, δηλαδή των ανταγωνισμών και των συγκρούσεων, τα πράγματα μπορούν να υπακούσουν στην κοινή λογική και να αποφευχθούν ή να διακοπούν.

Το πρόβλημα τίθεται σε ένα βαθύτερο στάδιο, εκεί όπου γίνονται οι υπολογισμοί και οι εκτιμήσεις, ζητήματα τα οποία ποτέ κανείς δεν τα μαθαίνει, αλλά αυτά παίζουν τον κυρίαρχο ρόλο στις αποφάσεις και στις εκτελέσεις των αποφάσεων στις οποίες οι δικές μας συμφορές αποτελούν την συνέπεια και την αντανάκλαση των υπολογισμών και των εκτιμήσεων που είχαν λάβει χώρα σε προηγούμενο στάδιο από τους εμπλεκόμενους. Και εμείς βλέπουμε τις ατομικές μας συμφορές, αλλά δεν μπορούμε ποτέ να μάθουμε τους πραγματικούς λόγους, εξαιτίας των οποίων προέκυψαν οι αποφάσεις που έφεραν τις συμφορές στην ατομική μας ζωή.

Και εδώ χανόμαστε κυριολεκτικά. Διότι αποδίδουμε σε λάθος ανθρώπους ρόλους, τους οποίους δεν έπαιξαν ποτέ. Και αυτό οδηγεί στην κόλαση την ατομική μας καθημερινότητα. Διότι αναπαράγουμε την λανθασμένη εικόνα, και αυτή η αναπαραγωγή δημιουργεί ένα τοξικό περιβάλλον που δηλητηριάζει τις συνειδήσεις μας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την γνώμη που έχουμε για τον κόσμο και τα γεγονότα.

Και ο Χριστός έβαλε τα πράγματα στην θέση τους με την διδασκαλία του: τα φαινόμενα δεν λένε πάντα όλη την αλήθεια. Η αλήθεια κρύβεται πίσω από τα γεγονότα, και απαιτείται έρευνα, προκειμένου να φτάσετε στην πηγή και να έχετε μια καλύτερη εικόνα με περισσότερη αλήθεια. Εάν μένετε μόνο στην επιφάνεια, κινδυνεύετε να παρασυρθείτε στις επιθυμίες των άλλων, οι οποίες δεν είναι πάντα αγαθές, αλλά εμπεριέχουν και άλλες πλευρές ανόμων συμφερόντων, και αυτό μπορεί να σας οδηγήσει σε χάσιμο χρόνου και απώλεια της αλήθειας.

Μάθετε από εμένα και από την διδασκαλία μου, πώς να συμπεριφέρεστε στην ατομική σας καθημερινότητα, είπε ο Χριστός, ώστε να ανακαλύπτετε το καλύτερο για την δική σας εικόνα της αλήθειας. Διότι η ζωή δεν είναι μόνο ένα γεγονός, αλλά είναι μυριάδες μέσα στην καθημερινή σας ζωή, και όλα πρέπει να τα κατακτήσετε με την δική σας δύναμη, ώστε να ασκείτε την εξουσία πάνω σ αυτά. Ότι δεν σας αφορά, παραμερίστε το και προχωρήστε στον δικό σας στόχο με εμπιστοσύνη. 

Οι πιο δύσκολες κατακτήσεις αφορούν πράγματα που δεν φαίνονται με τα μάτια και δεν ανιχνεύονται με τις πέντε αισθήσεις. Διότι οι αισθήσεις, και κυρίως η όραση, προσθέτουν ένταση και ελκυστικότητα, και αυτό βοηθά στην εδραίωση της πεποίθησης για την ύπαρξη του στόχου, και αυτό είναι που όλοι εφαρμόζουμε στην ατομική μας καθημερινότητα.

Τα δύσκολα βρίσκονται στην μη ορατή σφαίρα, δηλαδή στις πεποιθήσεις, στις επιλογές και τις αποφάσεις που λαμβάνουμε καθημερινά, χωρίς να έχουμε ακόμη γνώση του θέματος, δηλαδή ουσιαστικά αναζητούμε να γνωρίσουμε το άγνωστο. Και αυτό είναι καταπληκτικό. Διότι διαθέτουμε, όπως αποδεικνύεται στην ιστορία αλλά και στην απλή μας καθημερινότητα, ότι δηλαδή το άγνωστο μάς ελκύει να το γνωρίσουμε, και φυσικά “θυσιάζουμε” και αφήνουμε πίσω όσα γνωρίζουμε και έχουμε κατακτήσει ήδη στην ατομική μας ζωή. Το άγνωστο, δηλαδή, δεν αποτελεί αιτία απιστίας προς τον στόχο, αλλά αντίθετα είναι το κίνητρο για την κίνηση προς την νέα κατάκτηση. Και αυτό αποδεικνύεται στην ατομική μας ζωή, διότι όσα ήδη έχουμε κατακτήσει τα κρατούμε, αλλά αναζητούμε και εκείνα που δεν έχουμε ακόμη, αλλά θα θέλαμε να τα κατακτήσουμε.

Αυτή η πρόκληση του άγνωστου έφερε στην ανθρωπότητα τους νέους κόσμους, είτε τους γήινους είτε τους επέκεινα της επιφάνειας της γης, με αποτέλεσμα να ζούμε εδώ και πολλούς αιώνες με τις κατακτήσεις που ήταν άγνωστοι στόχοι, αλλά κάποιοι τόλμησαν να υπερβούν τα εσκαμμένα και να στοχεύσουν πράγματα εκτός του ορατού και γενικά του αισθητού κόσμου που μάς περιβάλλει, ή λειτουργεί στο εσωτερικό του σώματός μας.

Έτσι πχ ανακαλύφθηκε η πτήση στον αέρα, και ταξιδεύουμε με αεροπλάνα, έτσι ανακαλύφθηκαν τα ορυκτά καύσιμα και οι λειτουργίες των μηχανών, έτσι ανακαλύφθηκε ο ηλεκτρισμός και ο ηλεκτρονικός κόσμος που μάς κατακλύζει τις τελευταίες δεκαετίες, και εκατοντάδες άλλες ανακαλύψεις, οι οποίες προέκυψαν μέσα από την επιθυμία για κάτι καλύτερο στην καθημερινότητα του ατόμου. Όλα αυτά προέκυψαν από την υπέρβαση των γνωστών και προέκταση της επιθυμίας του ατόμου να βελτιώσει την ατομική του καθημερινότητα.

Και είναι προφανές ότι αυτές οι ανακαλύψεις, δηλαδή η αποκάλυψη των φυσικών δυνατοτήτων που έχουν ως πηγή την φυσική σύσταση των επίγειων πραγμάτων, να φέρνουν την νέα εμπειρία όλων: από την απλότητα στην σύνθετη πραγματικότητα, από την απλή ανάγνωση στην επιστήμη και στην έρευνα, και γενικά την τάση να προχωρήσουμε από την επιφάνεια στο βάθος και να κατανοήσουμε τις λειτουργίες της φύσης, και να τις θέσουμε στην ατομική διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου.

Εκείνο που παραμένει ανεκμετάλλευτο είναι το μη ορατό στοιχείο του ατόμου, δηλαδή οι λειτουργίες της θέλησης και των υπολογισμών, των επιλογών και των αποφάσεων, δηλαδή όλων όσων συντελούνται μέσα στο εσωτερικό του σώματος και καθορίζουν το παρόν και το μέλλον, αλλά δεν μπορούν να αλλάξουν τα έργα του παρελθόντος. Και αυτή η αδράνεια της έρευνας στον τομέα αυτό καθιστά το άτομο, αλλά και την κοινωνία ολόκληρη, δέσμια του παρελθόντος, το οποίο δεν μπορεί να αλλάξει, αλλά αναπαράγεται μέσα στην ατομική μας καθημερινότητα.

Και ο Χριστός εξήγησε ότι όλα προέρχονται από την μη μετάνοια, δηλαδή ότι δεν αποκηρύσσετε τα έργα του παρελθόντος, αλλά προσαρμόζεστε σε εκείνες τις αρνητικές πρακτικές, που οδήγησαν σε λάθη στο παρελθόν, αφήνοντας σήμερα ανεκμετάλλευτο τον υπαρκτό πλούτο του μη ορατού κόσμου που λειτουργεί μέσα σας, και μπορεί να φέρει νέους καρπούς στην ατομική μας καθημερινότητα. 

Οι ατομικές μας κατακτήσεις περνούν μέσα από το προσωπικό μας DNA. Εάν δεν περάσουν από εκεί, τότε είναι εξωτερικές παρεμβάσεις, που δεν εκφράζουν την δική μας βούληση, άρα και οι συνέπειες δεν καταλογίζονται στο άτομό μας, άσχετα από τις γενικότερες επιπτώσεις που μπορεί να επηρεάζουν και την δική μας ζωή. Αυτός είναι ο κανόνας. Και η προσωπική μας συνείδηση είναι σε θέση να διακρίνει κάθε φορά εάν συμμετέχουμε ή απέχουμε από μια πράξη, εφόσον δεν είναι για τις δικές μας ανάγκες.

Θέτοντας κάποιος ένα στόχο, και καταβάλλοντας προσπάθειες να τον κατακτήσει, αναλαμβάνει και την ευθύνη διαχείρισης της δικής του καθημερινότητας, και αυτό είναι απόλυτο. Διότι το ενδιαφερόμενο άτομο αποδέχεται ή απορρίπτει τα στοιχεία του περιβάλλοντος, κοινωνικού και φυσικού, και με βάση τις δικές του επιλογές πορεύεται προς τον στόχο που ο ίδιος έχει θέσει μέσα στην δική του καθημερινότητα. Οι άλλοι συμμετέχουν ή αποδοκιμάζουν. Το άτομο αποφασίζει για την πορεία προς τον δικό του στόχο ανεξάρτητα από την στάση των άλλων, διότι ο ίδιος έχει την ευθύνη της πορείας του και όχι οι άλλοι.

Και αυτό σημαίνει ότι εκτός από την γνώση του εαυτού μας, είναι απαραίτητο να ξέρουμε και την πορεία προς τον στόχο, ώστε να είμαστε σε θέση να διακρίνουμε όσα είναι προς το συμφέρον ή οδηγούν σε περιπέτειες και αδιέξοδα την προσωπική μας ζωή. Ότι προσθέτει δύναμη και ασφάλεια σε όσα ήδη διαθέτουμε, είναι προφανές ότι είναι αποδεκτό. Ότι αφαιρεί δύναμη και ελαττώνει την ασφάλεια, πρέπει να περάσει από κόσκινο, ώστε να γίνει κατανοητή η παρουσία του στην ατομική μας ζωή.

Δηλαδή, κάθε αρνητικό που αφαιρεί δύναμη, πρέπει να διαπιστωθεί εάν πρόκειται για προσωρινό φαινόμενο, άρα για παιδεία ζωής, και πρέπει να γίνει αποδεκτό για  σύντομο διάστημα. Κάθε αρνητικό όμως που αναστρέφει ή μάς αποστρέφει από την δική μας πορεία, πρέπει να απορρίπτεται και να μένει πίσω και μακριά από την δική μας πορεία. Και εδώ ο ρόλος της προσωπικής μας συνείδησης παίζει καθοριστικό ρόλο. Διότι δεν κρίνουν οι άλλοι, αλλά η δική μας συνείδηση, η οποία και θα υποστεί τις συνέπειες των όσων αποδέχεται.

Και αυτό έχει καθοριστική σημασία, διότι καθορίζει και την στάση του εσωτερικού μας κόσμου, των σκέψεων και των υπολογισμών, αλλά και την τελική μας αντίδραση σε όσα προκύπτουν μέσα στην ατομική μας καθημερινότητα. Η κοινωνία πορεύεται τον δικό της δρόμο. Η δική μας συμμετοχή είναι δικό μας θέμα, εξήγησε ο Χριστός. Η διάκριση καλού και πονηρού δεν είναι έργο της κοινωνίας, αλλά της ατομικής μας συνείδησης, η οποία κρίνεται και απολαμβάνει τις συνέπειες στην προσωπική ζωή του κάθε ατόμου. Οι επιλογές από όσα προσφέρει η κοινωνία, όταν δεν επιβάλλονται δια νόμου, είναι στην δική μας ευθύνη να αποδεχθούμε ή να απορρίψουμε τα προτεινόμενα.

Πολύ περισσότερο, η δική μας ευθύνη για τις ατομικές μας επιλογές, σκιαγραφεί και τις διαθέσεις του εσωτερικού μας κόσμου, δηλαδή της θέλησης και της βούλησης. Μπορεί να είμαστε φυλακισμένοι ή σε κατάσταση ομηρίας από ένα λάθος, αλλά η συνείδησή μας δεν παύει να λειτουργεί και να επιλέγει την δική μας απόφαση για το πρακτέο της προσωπικής μας ζωής. Οι άλλοι πορεύονται την δική τους πορεία για τους δικούς τους στόχους, και κρίνονται και αυτοί από τον ίδιο κριτή, την κοινωνία ή τον Θεό.