Η ανάπτυξη, ατομική και κοινωνική είναι μια διαδικασία που ξεφεύγει από τον ατομικό μας έλεγχο σε κάποιες κρίσιμες φάσεις της προόδου. Ενώ, δηλαδή, ελέγχουμε τα λόγια και τις δραστηριότητες, αυτό που δεν μπορούμε να ελέγξουμε ακόμη – και προφανώς θα αργήσουμε ακόμη – είναι οι εσωτερικές λειτουργίες του σώματος, δηλαδή όλες εκείνες που μάς κρατούν στην ζωή κατά την καθημερινή μας ζωή. Κανείς δεν ελέγχει την ροή του οξυγόνου και του αίματος, κανείς δεν ελέγχει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων, και, γενικά, ό, τι μπορούμε να ελέγξουμε είναι η εξωτερική μας μόνο δραστηριότητα, όταν αυτή εξαρτάται από το άτομό μας και όχι από το κοινωνικό γίγνεσθαι.

Αυτό δηλώνει ότι, όλες οι εσωτερικές μας λειτουργίες, είτε του φυσικού μας σώματος είτε του εσωτερικού-ψυχικού μας κόσμου είναι μεν αθέατες, αλλά αυτές καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και αντιμετωπίζουμε κάθε θέμα που μπορεί να μάς απασχολήσει κάθε στιγμή. Και αυτό αποτελεί πρόβλημα ατομικό, τόσο για να κατανοήσουμε τί συμβαίνει γύρω μας, αλλά να κατανοήσουμε και να ξέρουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, προκειμένου η καθημερινότητά μας να είναι προς το συμφέρον και όχι προς ζημία.

Ενώ, δηλαδή, μπορούμε να μετακινήσουμε πράγματα ή να μετακινηθούμε εμείς σωματικά, όταν ερχόμαστε στον εσωτερικό μας κόσμο εκεί τα πράγματα δεν είναι σε κοινή θέα, αλλά λειτουργούν στο μη ορατό φάσμα της προσωπικότητάς μας. Και, φυσικά, το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα ελέγξιμο, γιατί μεσολαβούν διάφοροι ορατοί και αθέατοι παράγοντες που μας εκτρέπουν από τον στόχο τον οποίο εμείς θα θέλαμε να πετύχουμε, και με τον τρόπο που εμείς νομίζουμε ότι θα είναι καλύτερα.

Αυτή η καθημερινή μας εμπειρία είναι το μεγάλο μάθημα της ατομικής μας ζωής, και καθένας καλείται να μαθαίνει κάθε μέρα και καλύτερα, πρώτα τον εαυτό του και τις ικανότητές του, και στην συνέχεια, τον γύρω κόσμο, φυσικό και κοινωνικό, ώστε να προσαρμόζεται στην αληθινή πραγματικότητα και όχι στην επίπλαστη ή την φανταστική. Τα λάθη, δηλαδή, δεν είναι “ουρανοκατέβατα”, αλλά τα διαπράττουμε εμείς οι ίδιοι, οι οποίοι και υφιστάμεθα τις συνέπειες, ανεξάρτητα από επιτυχίες ή αποτυχίες. Και αυτό ακριβώς είναι το μάθημα της διδασκαλίας του Χριστού: Να ελέγχετε τον εαυτό σας και το περιβάλλον στο οποίο θα κινηθείτε κάθε στιγμή, ώστε να ξέρετε τί είναι το καλύτερο για το άτομό σας, διότι οι συνέπειες θα εκπληρωθούν. Και εάν είναι θετικές, θα φέρουν κέρδος και αύξηση. Εάν είναι αρνητικές πάλι το κόστος θα βαρύνει εσάς και το κοινωνικό σας περιβάλλον. Τίποτα δεν είναι χωρίς συνέπειες πάνω στην γη, ακόμη και αν αυτό δεν είναι ορατό άμεσα δια γυμνού οφθαλμού. 

Η περιοδικότητα των επιτυχιών και αποτυχιών στην ατομική καθημερινή μας ζωή παίζει ζωτικό ρόλο στην αποφυγή λαθών και επανάληψη κερδών. Όλοι μαθαίνουμε από τα λάθη μας, αλλά μαθαίνουμε και από τις επιτυχίες, όταν αυτές μάς φέρνουν κέρδος και μάλιστα όσο πιο μόνιμο και πολύτιμο γίνεται. Αποκτούμε, δηλαδή, μια πολύτιμη πείρα, η οποία αποτελεί και την βάση των μελλοντικών μας ενεργειών, εάν, βέβαια, θέλουμε να την αξιοποιήσουμε, μαθαίνοντας από την ατομική μας εμπειρία ή υιοθετώντας με επιτυχία τις εμπειρίες των άλλων.

Αυτός είναι ο κανόνας της καθημερινής ζωής όλων των ανθρώπων διαχρονικά πάνω στην γη. Δεν ανακαλύψαμε όλοι τον τροχό, αλλά όλοι ξέρουμε και μαθαίνουμε κάθε μέρα πώς να τον χρησιμοποιούμε στην ατομική μας καθημερινότητα. Και αυτός ο κανόνας, δηλαδή της χρήσης της δικής μας εμπειρίας ή της εμπειρίας των άλλων για το δικό μας έργο στην ατομικής μας καθημερινότητα είναι κρίσιμος παράγοντας για την κατανόηση του κόσμου, αλλά και του εαυτού μας. Η πείρα, επομένως, παίζει καθοριστικό ρόλο. Όχι μόνο η γνώση, αλλά η εμπειρική γνώση, δηλαδή η γνώση που αποκτήσαμε εμείς μέσα από την ατομική μας δοκιμή, ή η γνώση που δοκίμασαν άλλοι πριν από μας και μας άφησαν την δική τους παρακαταθήκη, ώστε όποιος κρίνει ότι τον συμφέρει και είναι για το ατομικό του καλό, να μπορεί να την αξιοποιεί στην δική του καθημερινότητα.

Αυτό το τελευταίο στοιχείο, δηλαδή η αξιοποίηση της εμπειρίας των άλλων για την ατομική μας ζωή είναι ο βασικός παράγοντας προόδου και πολιτισμού όλων των κατοίκων της γης διαχρονικά. Η γνώση υπάρχει και κυκλοφορεί ευρέως, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια με την σύγχρονη τεχνολογία. Ωστόσο, η γνώση δεν καταπιέζει κανένα και δεν επιβάλλει σε κανένα τις δικές της αρχές. Όποιος ενδιαφέρεται προσωπικά, μπορεί να μετατρέψει την υφιστάμενη γνώση σε προσωπική εμπειρία. Όποιος δεν ενδιαφερθεί δεν πρόκειται κάποιος άλλος να τον τιμωρήσει. Αυτοτιμωρείται από την δική του άγνοια και μένει πίσω, όταν άλλοι έχουν αξιοποιήσει την γνώση και την πείρα των άλλων και έχουν κατακτήσει νέους ορίζοντες.

Και επειδή αυτό είναι παγκόσμιος νόμος διαχρονικά, όλοι οι προοδευτικοί πολιτισμοί εφάρμοσαν αυτήν την απλή αλήθεια και κατέκτησαν τους δικούς τους ορίζοντες. Αυτό το μυστικό, εξήγησε ο Χριστός, είναι το πολύτιμο στοιχείο για  την βελτίωση της δικής μας ατομικής καθημερινότητας. Η γνώση υπάρχει και κυκλοφορεί. Το πώς, εάν, και ποιός και πότε θα την μετατρέψει σε εμπειρία και επίγνωση, εναπόκειται στην δική του προσωπική και ατομική ευθύνη. Η ελευθερία της γνώσης δεν μπορεί να δεσμευτεί από κανένα εκτός από εκείνον που δεν ενδιαφέρθηκε να την αξιοποιήσει. 

Στην πρακτική μας καθημερινότητα όλοι ξέρουμε ότι πασχίζουμε για το καλύτερο με οτιδήποτε ασχολείται καθένας. Αλλά είναι άλλο πράγμα ο στόχος και άλλο πράγμα οι διαδικασίες, προκειμένου να φτάσουμε στο στόχο που εμείς έχουμε θέσει ή έχουμε αποδεχθεί για το άτομό μας. Και τα δύο, δηλαδή ο στόχος και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούμε για να φτάσουμε ως εκεί, είναι θέματα της ατομικής μας ευθύνης και προσωπικής εργασίας και προσοχής.

Και επειδή καθένας μας είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος από τον άλλο, είναι καλό να συνειδητοποιούμε ότι μπορεί να βλέπουμε και να ακούμε πολλά από τους άλλους, αλλά στο τέλος το άτομο, το ένα άτομο ή το ένα νομικό πρόσωπο έχει την ευθύνη. Ανεύθυνα πράγματα δεν “περιφέρονται” αδέσποτα μέσα στην κοινωνία, όπως και στην φύση. Όλα από κάπου προέρχονται και κάπου πηγαίνουν για κάποιο λόγο, γνωστό ή άγνωστο, άρα όλα αποδίδουν μερίδιο ευθύνης σε όποιον είναι υπεύθυνος για την παρουσία και την χρήση τους.

Αυτή ακριβώς η αλήθεια, δηλαδή ότι δεν υπάρχουν “νεκρά” πράγματα ή θέματα μέσα στην κοινωνία και την φύση, είναι το “σκάνδαλο”, το οποίο καλείται καθένας μας να αντιμετωπίσει στην ατομική του καθημερινότητα. Διότι, δεν είναι μόνο αυτά που το άτομο διαχειρίζεται γιατί τον αφορούν άμεσα, αλλά είναι και μυριάδες άλλα πράγματα, τα οποία “κινούνται” στο δικό του περιβάλλον και τον επηρεάζουν, άρα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και αυτή την παράμετρο, δηλαδή της έμεσης ευθύνης για ένα γεγονός ή κάτι που δεν το προξένησε ο ίδιος, αλλά μπορεί να τον επηρεάσει άμεσα.

Με λίγα λόγια, κανένας δεν ζει πάνω στην γη χωρίς άμεσες και έμμεσες ευθύνες, και αυτό είναι κρίσιμο στοιχείο να το αντιληφθούμε όσοι ενδιαφερόμαστε για την ζωή και όχι για ανέκδοτα και αστεία πράγματα μόνο. Διότι, δεν είναι μόνο οι στόχοι και η ατομική μου ευθύνη για να φτάσω ως εκεί, αλλά μεσολαβούν μυριάδες άλλες παράμετροι, οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν το ταξίδι προς τον ατομικό μου σκοπό. Και επειδή οι σύγχρονοι άνθρωποι δεχόμαστε επιρροές από όλες τις κατευθύνσεις και μέσω όλων των αισθήσεων που διαθέτουμε, είναι απαραίτητο να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά, ώστε όχι μόνο να έχουμε στόχους για κάτι καλύτερο από αυτό που ήδη κατέχουμε, αλλά να έχουμε και σκοπούς, δηλαδή “ανοιχτούς λογαριασμούς” για οτιδήποτε μπορεί να επηρεάσει λίγο ή πολύ την ατομική μας πορεία.

Για τον λόγο αυτό και η διδασκαλία του Χριστού που αφορά την ατομική μας καθημερινότητα, δεν είναι “τυφλή και κουφή και σε άγνοια”, αλλά είναι σε εγρήγορση και με αυτιά ανοιχτά σε όλες τις προκλήσεις, προκειμένου το άτομο να μην βρίσκεται σε χάος, αλλά να πορεύεται με ευθύτητα στον προορισμό του, χωρίς σοβαρές επιπλοκές που μπορεί να του στοιχίσουν σε χρόνο και κούραση ή ακόμη και σε αποτυχία του στόχου του. 

Όταν η επέκταση των φίλων και των γνωστών μεγαλώσει στην ατομική και κοινωνική μας ζωή, οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν είναι πολλοί και αυστηροί. Διότι, μπορεί εκ πρώτης όψεως η φήμη και η αναγνώριση να μάς προσφέρουν χαρά και ικανοποίηση, αλλά αυτό αργότερα θα φέρει και την κριτική και την κατάκριση – κανείς δεν ζει χωρίς λάθη – και αυτό σημαίνει δύσκολες ώρες για το άτομο που επεκτάθηκε εκτός ορίων αντοχής.

Διότι, το πρώτο πράγμα που υποσκάπτει η υπερβολική έκθεση στον περίγυρό μας, είναι η αυτοπεποίθηση και η πίστη στο έργο που παρουσιάσαμε και αποτέλεσε – αυτό το έργο – την αιτία της φήμης. Με λίγα λόγια, η δόξα δεν έφερε θετικό αποτέλεσμα, αλλά τα αποτελέσματα υπέσκαψαν και ελλάττωσαν την πληρότητα που είχα νωρίτερα. Και αυτό δεν είναι, βέβαια, κέρδος, αλλά είναι ζημία. Επομένως, η πρώτη ανταπόδοση και εκτίμηση από την προβολή και τον έπαινο δεν θα πρέπει να είναι η δύναμη και το χειροκρότημα της αναγνώρισης, αλλά να είναι το απόθεμα, το οποίο θα παραμείνει μέσα στο άτομο, και αυτό το απόθεμα θα αξιοποιηθεί στο μέλλον για μια καλύτερη εξέλιξη. Και, εφόσον προκληθεί ζημία, τότε θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, διότι μπορεί την επόμενη φορά να αποβεί μοιραίο για την ατομική μας ζωή.

Το παράδειγμα του Χριστού ήταν ότι, όλοι όσοι  τον χειροκροτούσαν και τον αναγνώριζαν καθημερινά, την δύσκολη στιγμή της κοινωνικής του κριτικής και κατάκρισης κανένας δεν στάθηκε κοντά του, αλλά όλοι τον εγκατέλειψαν, όσοι θα μπορούσαν να έχουν αντισταθεί στην άδικη ούτως ή άλλως καταδίκη του. Όταν ο κόσμος κινείται ως μάζα, είναι δύσκολο να αντισταθείς ακόμη και στα πιο παράλογα πράγματα, όπως στην περίπτωση της απελευθέρωσης του ληστή αντί για τον αθώο Ιησού. Για τον λόγο αυτό και στην διδασκαλία του ο Χριστός δεν έδωσε μεγάλη αξία στην πρώτη εξωτερική αναγνώριση, αλλά έδωσε την μεγαλύτερη αξία για το άτομο στην σταθερή μαθητεία και επίγνωση της αλήθειας των πραγμάτων και της κοινωνίας. Τα χειροκροτήματα και η αναγνώριση δεν προσθέτουν, αλλά αφαιρούν – συνήθως – από τα υφιστάμενα δεδομένα και τον πλούτο του ατόμου.

Η βάση πάνω στην οποία θα στηριχθεί όποιος ενδιαφέρεται να προσφέρει στην κοινωνία μέσω της δικής του συμβολής, είναι η ανταπόδοση από τον δημιουργό και όχι από την ευμετάβλητη κοινωνική συμπεριφορά και αναγνώριση. Όταν η ανταπόδοση αναμένεται από τον δημιουργό, τότε υπάρχουν πιθανότητες και η κοινωνία να αντιληφθεί και να αξιοποιήσει τα δώρα που οδήγησαν στην δική σου επιτυχία, ώστε και άλλοι να ενδιαφερθούν να ακολουθήσουν τον δικό σου παράδειγμα και να γίνει μια μεγαλύτερης κλίμακας βελτίωση της κοινωνικής αδικίας, που μάς ενοχλεί όλους τους ζωντανούς πάνω στην γη. 

Η καθημερινή μας προσπάθεια να αποκτήσουμε  περισσότερα ή να γίνουμε λίγο καλύτεροι από ό,τι είμαστε σήμερα, είναι γεγονός παγκόσμιο και ατομικό. Ενώ, δηλαδή, όλοι προσπαθούμε να αποκτήσουμε περισσότερα, είτε στον εσωτερικό μας κόσμο είτε στην κοινωνική μας ζωή, από την άλλη δεν αντιλαμβανόμαστε την αξία και την σημασία όλων των εμπειριών που αποκτούμε καθημερινά, ώστε να θέσουμε την ζωή μας σε μια τροχιά μόνιμης βελτίωσης.

Δηλαδή, να θέσουμε τις βάσεις για μια ανανεωτική δύναμη και προοπτική μέλλοντος, ώστε οι προσπάθειές μας να μην έχουν μόνο ημερομηνία λήξης ως στοιχεία της καθημερινότητας – όλα τα ζητήματα της καθημερινότητας και οι ανάγκες τους έχουν προσωρινό, αν και πολύτιμο, χαρακτήρα, αλλά κατά την περίοδο της ατομικής μας ζωής να θέσουμε και τα θεμέλια μιας ευρύτερης και πιο μακροχρόνιας τροχιάς με επεκτάσεις μέλλοντος, εγγύς, απώτερου, απώτατου ή και αιώνιου για όσους ενδιαφέρονται και για αυτή την προοπτική. Διότι, όλα όσα κάνουμε ή απολαμβάνουμε πάνω στη γη κατά την διάρκεια του βίου μας, όσο πολύτιμα και αν είναι στην ατομική ή κοινωνική μας καθημερινότητα, δεν μπορούν να υπερβούν το όριο της ατομικής μας ύπαρξης πάνω στον πλανήτη, αλλά χάνονται όλα με την έξοδό μας από την επίγεια ζωή.

Διότι, μπορεί να αποκτήσουμε δόξα ή πλούτο, αλλά όλα αυτά έχουν το δικό τους τέλος που δεν μπορεί να υπερβεί το όριο της επίγειας ζωής. Άρα, ό,τι και αν κάνουμε όσο ζούμε, αυτό δεν μπορεί να ξεπεράσει το φυσικό όριο της ζωής του ατόμου ή, εάν κερδίσει και κάποια επίγεια δόξα, αυτή δεν μπορεί να έχει διαχρονική ή – πολύ περισσότερο – αιώνια αξία, αλλά τελευτά μαζί με το άτομό του. Και εδώ βρίσκεται το πρόβλημα. Διότι, όσο ζούμε, καλλιεργούμε όλοι την επίγεια επιτυχία μας, αν και όλοι γνωρίζουμε – ή οφείλουμε να γνωρίζουμε – ότι αυτή η επιτυχία δεν μπορεί να διαρκέσει επ’ άπειρον, διότι κατά κανόνα χάνεται μαζί μας στο τέλος του βίου μας.

Και εδώ έρχεται η διδασκαλία του Χριστού να θέσει ένα νέο θεμέλιο. Ό,τι και αν κάνει και πετύχει το άτομο στην επίγεια ζωή του, αυτό δεν μεταφέρεται πέραν του ατομικού του ορίου ζωής, διότι δεν έχει την δύναμη να αντέξει την διαχρονικότητα ή – για όποιον επιθυμεί – και την αιωνιότητα. Η μόνη επιλογή για όσους ενδιαφέρονται όχι μόνον για την καλύτερη καθημερινότητα αλλά και για την διαχρονικότητα ή και την προοπτική της αιωνιότητας, είναι η αναζήτηση του δημιουργού, ο οποίος διαθέτει και τα στοιχεία της αιωνιότητας παράλληλα με τις καλύτερες επιλογές, ώστε μαζί με την επιμελημένη και αποτελεσματική καθημερινότητα, να καλλιεργείται και η προοπτική του μέλλοντος, εγγύς, απώτερου, απώτατου ή και αιώνιου για όποιον θεωρεί ότι αυτό θα είναι το δικό του καλύτερο πράγμα κατά τον επίγειο βίο του.