Ανεξιχνίαστα σημαίνει ότι κάποια πράγματα δεν έχουν εξιχνιαστεί, δεν έχουν ακόμη γίνει γνωστά, δεν έχουν εξερευνηθεί από κάποιο άτομο, που θα έπρεπε να τα έχει ήδη εξερευνήσει, εφόσον ήταν στην δική του αρμοδιότητα και δυνατότητα. Οτιδήποτε μπορεί ένα άτομο να εξερευνήσει θα είναι προς το δικό του το συμφέρον, αλλά – πιθανόν – και για το συμφέρον των άλλων. Και, φυσικά, δεν εννοώ τα κοινωνικά σχόλια για τα θέματα της επικαιρότητας, αλλά εννοώ τα προσωπικά μας θέματα, αυτά που συμβάλλουν στην βελτίωση της προσωπικής μας καθημερινότητας.

Διότι, τα κοινωνικά σχόλια των δημοσιογράφων – και δυστυχώς και εμείς πολλές φορές είμαστε ένα είδος “δημοσιογράφων” – είναι για κατανάλωση του χρόνου, και όχι πάντα ακριβή και σχεδόν ποτέ ωφέλιμα. Τα θέματα όμως της προσωπικής μας ζωής πρέπει να εξιχνιάζονται κατά τον δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό, ώστε να αποφεύγονται λάθη και παλινωδίες, αφού κάθε τέτοια περίπτωση σημαίνει προσωπική φθορά και απώλεια πολύτιμου χρόνου.

Ενώ, δηλαδή, θα μπορούσε κάποιο πρόσωπο να διαθέτει τον χρόνο και τις δυνάμεις του για να εξιχνιάσει και να κατανοήσει καλύτερα το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον – αυτές οι δύο πλευρές υπάρχουν μόνο ως αντικείμενο της προσωπικής μας εξερεύνησης και εξιχνίασης όσο ζούμε πάνω στην γη – συνήθως ξοδεύουμε χρόνο και δυνάμεις σε θέματα εκτός του προσωπικού μας συμφέροντος, με αποτέλεσμα την ζημία στον εαυτό μας. Και αυτό είναι δυσάρεστο, και εφόσον συνεχιστεί, μπορεί να αποβεί και μοιραίο.

Διότι τα ξένα θέματα, όσα δηλαδή δεν αφορούν την προσωπική μας ζωή, φαίνονται ενδιαφέροντα, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι μάς αφορούν κιόλας. Διότι καθένας και καθεμια έχει μύρια ζητήματα προσωπικά να αντιμετωπίσει, και, κατά συνέπεια, η ενασχόληση με την κοινωνική κριτική επί παντός του επιστητού δεν είναι πάντα προς το ατομικό μας συμφέρον.

Για τον λόγο αυτόν και η διδασκαλία του Χριστού επικεντρώνεται στο φυσικό πρόσωπο και στα προσωπικά του προβλήματα, τα οποία και θα επηρεάσουν την ζωή του. Η κοινωνική διάσταση έπεται, και δεν αποκλείεται. Και το πρώτο βήμα στην εξιχνίαση του ατόμου είναι ο ίδιος του ο εαυτός. Το “γνωθι σ αυτόν” που έλεγαν και οι αρχαίοι. Και αυτός είναι ο κορμός της διδασκαλίας του Χριστού. Η αυτογνωσία είναι το πρώτο ζήτημα, και κατόπιν η κοινωνική διάσταση και τα γενικότερα προβλήματα.

Ένας καλός μαθητής του Χριστού, πρώτα κοιτάει τον εαυτό του και κατόπιν τους άλλους και όχι το αντίστροφο. Διότι εύκολα καταφεύγουμε στην κριτική για τα λάθη των άλλων, αλλά ξεχνάμε να κοιτάξουμε και τον καθρέφτη της προσωπικής μας συνείδησης, με αποτέλεσμα να χάνουμε χρόνο και φίλους, αδικώντας τελικά τον εαυτό μας. Η προσωπική μας συνείδηση είναι ο καθρέφτης που μάς παρουσιάζει τον ίδιο μας τον εαυτό. Και τα προσωπικά μας λάθη αφήνουν μέσα μας αρνητικό αντίκτυπο, με αποτέλεσμα να χάνουμε χρόνο και δυνάμεις που θα μπορούσαν να έχουν επενδυθεί σε ένα καλύτερο μέλλον και όχι σε διόρθωση του παρελθόντος.

Ο Χριστός εξήγησε ότι η ζωή του ανθρώπου είναι στο μέλλον και όχι στο παρελθόν, όπως συμβαίνει και με τον καθρέφτη του αυτοκινήτου μας, ο οποίος μάς πληροφορεί για τον δρόμο που ήδη έχουμε διανύσει, αλλά η προσήλωση και απασχόληση με το πίσω – το παρελθόν – ενέχει πολλούς κινδύνους ατυχημάτων στο μέλλον. 

Στην διδασκαλία του Χριστού, στην υγιαίνουσα και όχι στην εξασθενημένη ή νοσούσα, τίθενται νέα όρια, τα οποία δεν υπήρχαν μέχρι την εποχή την δική του, δηλαδή πριν από δύο χιλιάδες χρόνια. Ο ίδιος ο Χριστός εξήγησε ότι, από τότε και στο εξής ο άνθρωπος δεν συγκρίνεται πλέον με τους ανθρώπινους μόνο όρους, αλλά ειγήγαγε και τον όρο του Δημιουργού, τον οποίο μάλιστα αποκαλούσε Πατέρα. Και αυτή η εισαγωγή έφερε την επανάσταση.

Διότι η έννοια του Πατέρα δεν είναι απλή αλλά η πλέον πολυσύνθετη, αφού, όπως λέμε ακόμη και σήμερα στο “Πάτερ Ημών”, αποκαλούμε Πατέρα ένα άγνωστο ον, του οποίου δεν γνωρίζουμε ούτε την φύση, ούτε τον τρόπο που μπορεί να παρεμβαίνει στην προσωπική μας ζωή, όπως δηλαδή συμβαίνει με τον φυσικό μας Πατέρα, τον οποίο όχι μόνο – κατά κανόνα – γνωρίζουμε, αλλά έχουμε κληρονομήσει και όλα τα δικά του σε γενικές γραμμές χαρακτηριστικά, ακόμη και την δική του περιουσία.

Και αυτή ακριβώς η ομολογία κάθε προσώπου που δηλώνει Χριστιανός, επιφέρει και την σχετική ευθύνη κατανόησης του τί σημαίνει αυτή η παράμετρος στην προσωπική του καθημερινότητα. Διότι, κανένας Πατέρας δεν αγνοεί την ύπαρξη του παιδιού του, και κανένα παιδί δεν υπάρχει χωρίς Πατέρα. Άρα, η προσωπική μας ευθύνη ως Χριστιανών είναι πολύ πέραν των φυσικών ορίων που καθένας από εμάς μπορεί να κατανοήσει, με βάση την υφιστάμενη γύρω μας πραγματικότητα.

Τα όρια, δηλαδή, που εξήγησε και έθεσε πλέον ο Χριστός, δεν είναι μόνο τα βιολογικά μας όρια, αλλά έθεσε και τα όρια του Πατέρα Δημιουργού, τα οποία, φυσικά, και ανάγονται σε όλα τα θέματα της προσωπικής μας καθημερινότητας, επίγειας ή – μακροπρόθεσμα – και επέκεινα του φυσικού μας βίου. Τα νέα όρια που έθεσε ο Χριστός – και εξήγησε στους ακροατές του – δεν παραβλέπουν την ανθρώπινη διάσταση των αναγκών στην προσωπική μας καθημερινότητα, αλλά τα εμπλούτισε και με την διάσταση του ίδιου του Δημιουργού, αποκαλώντας τον Πατέρα, δηλαδή “υπεύθυνο” και “πιστό” προς κάθε δημιούργημά του.

Έθεσε δηλαδή ο Χριστός νέα όρια, με βάση όχι μόνο την βιολογική μας ανάγκη και πραγματικότητα, αλλά και πέραν αυτής έθεσε και την ανάγκη εξερεύνησης και άλλων πραγμάτων, τα οποία δεν αφήνουν τίποτα εκτός ορίων, δηλαδή και τα μη ορατά και μη αισθητά, με βάση την ανθρώπινη αντιληπτική ικανότητα.

Εξήγησε, δηλαδή, ο Χριστός ότι κάθε άνθρωπος δεν είναι μόνο – υπογραμμίζω το μόνο – ένα βιολογικό ον που βιώνει την προσωπική του πραγματικότητα, αλλά έχει και άλλα εφόδια εξερεύνησης πολύ πέραν των φυσικών του αναγκών, και αυτά τα εφόδια βρίσκονται “εκ κατασκευτής του” μέσα στο σώμα του, και λειτουργούν με βάση όχι μόνο τις βιολογικές του παραμέτρους, αλλά με βάση την νέα παράμετρο της κατανόησης του χαρακτήρα και του ρόλου ενός Πατέρα, ο οποίος είναι μεν ένα πρόσωπο, αλλά έχει πολύ περισσότερα στοιχεία απ’ όσα μπορεί ο ανθρώπινος νους να κατανοήσει.

Για τον λόγο αυτό και αποκάλυψε τον ρόλο της Πίστης, διότι αυτό το εφόδιο που υφίσταται εντός του σώματος του κάθε ατόμου, είναι το μόνο στοιχείο που μπορεί να υπερβεί σε κατανόηση τα όρια του φυσικού μας βίου. Ο Χριστός δεν κατάργησε και δεν υποτίμησε τα φυσικά μας όρια, αλλά τα εμπλούτισε με την διάσταση όχι μόνο της δημιουργίας, αλλά και του ίδιου του Δημιουργού της. 

Ο όρος “όρια” είναι γνωστό ότι σημαίνει μια περιοχή, η οποία ορίζεται, καθορίζεται, έχει συγκεκριμένη έκταση, άρα έχει και συγκεκριμένο περιεχόμενο, ανεξάρτητα εάν πρόκειται για γνωστό ή άγνωστο περιεχόμενο. Η περιοχή δηλαδή αυτή που ορίζεται από κάποιο πρόσωπο, δεν είναι α-περιόριστη, αλλά έχει περιορισμό, δηλαδή έχει όρια, τα οποία και καθορίζουν την εξουσία και το περιεχόμενο.

Και επειδή αυτό είναι η καθημερινή μας ενασχόληση – όλοι ασχολούμαστε με πράγματα τα οποία περιλαμβάνονται μέσα στον χώρο της προσωπικής μας ζωής στην ατομική μας καθημερινότητα – είναι προφανές ότι, η έκταση που καθορίζεται από τα όρια, παίζει τον κυρίαρχο ρόλο. Διότι εκτός των ορίων, ο κύριος της εντός των ορίων έκτασης, δεν έχει κανένα δικαίωμα. Διότι όλα τα δικαιώματα έχουν τοπικά και χρονικά όρια, και κανένα πρόσωπο ή πράγμα/ αντικείμενο δεν εξαιρείται από αυτόν τον κανόνα.

Διότι όλα είναι απόλυτα εξαρτημένα από τον χώρο και τον χρόνο,εντός των οποίων ασκείται κάθε εξουσία, άρα μπορώ να περιμένω κάτι να συμβεί στην δική μου χρονική και χωρική περιοχή. Εκτός αυτής της περιοχής, τα πράγματα δεν μπορεί να έχουν σχέση με μένα και την προσωπική μου ζωή. Και αυτό σημαίνει ότι ο χώρος, εντός του οποίου βιώνω την προσωπική  μου ζωή καθημερινά, και ο χρόνος που μου παραχωρείται, για να ασκήσω τα δικαιώματά μου, δεν είναι απεριόριστα, αλλά έχουν όρια και μάλιστα αμείλικτα αυστηρά και μη υπερβάσιμα.

Και αυτή είναι η ατομική μας τραγωδία. Διότι έχουμε περιορισμένο χώρο και περιορισμένο χρόνο για να βιώσουμε ο,τιδήποτε μάς ενδιαφέρει προσωπικά. Και επειδή η εξαγορά και η αξιοποίηση του χρόνου δεν ανήκει σε τρίτους, αλλά στο φυσικό πρόσωπο που βιώνει σήμερα την προσωπική του ζωή – αλλά έχει και συγκεκριμένο χώρο ζωής – είναι προφανές ότι το ζήτημα δεν είναι ασήμαντο, αλλά – θα τολμήσω να το χαρακτηρίσω ως – κυρίαρχο για τις επιτυχίες στην προσωπική μας καθημερινότητα.

Λάθος εκτιμήσεις χρόνου, σημαίνει όταν οδηγούμε άκαιρη στροφή πριν την σωστή στιγμή. Και η απραξία όμως στην επείγουσα ανάγκη για την ορθή πορεία οδηγεί – ξέρουμε όλοι οι οδηγοί – στην τραγωδία και το ατύχημα. Άρα τα όρια του προσωπικού μας χώρου και του προσωπικού μας χρόνου δεν είναι ούτε για πάντα, ούτε παντού επί της γης, ώστε να δείχνουμε αδιαφορία και ωχαδερφισμό. Αντίθετα, εμείς οι άνθρωποι του 21ου αιώνα ξέρουμε την αξία του δευτερολέπτου στην κίνηση ενός οχήματος ή ενός αεροπλάνου. Όσα φέρνει η στιγμή, δεν τα φέρνει ο χρόνος όλος. Και αυτή είναι η αλήθεια.

Και ο Χριστός έδωσε στον τομέα αυτόν ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να είμαστε ενημερωμένοι για τα προσωπικά μας όρια σε χώρο και χρόνο, χωρίς απέραντες ελαστικότητες. Η γνώση των προσωπικών μας ορίων είναι η βάση της ατομικής μας επιτυχίας. Για την υπέρβαση αυτών των ορίων πέραν του προσωπικού μας ορίζοντα, απαιτείται η ενεργοποίηση του εφοδίου της πίστης, το οποίο υφίσταται εντός του εσωτερικού μας κόσμου. Και μπορεί εμείς να αγνοούμε την ύπαρξή του, αλλά αυτό είναι εκεί εκ της φυσικής μας κατασκευής, και όποιος το ανακαλύψει, έχει βάλει ένα πρόσθετο εφόδιο στον καθημερινό του αγώνα για ένα καλύτερο μέλλον, στο εγγύς, στο απώτερο, το απώτατο, και – για όσους αναζητούν υπερβάσεις ανθρωπίνων ορίων – και αιώνιου. 

Η σύγχρονη πολυσύνθετη προσωπική και κοινωνική μας ζωή επιβάλλει να αντιληφθούμε ότι ο κόσμος πάνω στην γη δεν είναι απλός, αλλά πολυσύνθετος. Και μπορεί στα δικά μας τα μάτια να φαίνεται επίπεδος, χωρίς βάθος, αλλά η προσωπική εμπειρία μάς βεβαιώνει ότι κάνουμε λάθος στις προσωπικές μας εκτιμήσεις. Διότι αρκεί μια ματιά στα γεγονότα της ημέρας, για να κατανοήσουμε το πλάτος και το βάθος, αλλά και το ύψος και το πλάτος που υπάρχουν γύρω, και μάς υποχρεώνουν σε αναζητήσεις απαντήσεων των ερωτημάτων που θέτει η προσωπική μας παρατήρηση.

Και επειδή αυτό δεν είναι φιλοσοφική θεωρία αλλά πρακτική πραγματικότητα, και απλά γίνεται διαπίστωση αυτής της αλήθειας, είναι προφανές ότι έχουμε πολλά να μάθουμε ως κοινωνία, αλλά και ως μεμονωμένα άτομα. Διότι η ζωή είναι πάντα πρώτα ατομική και στην συνέχεια κοινωνική. Πρώτα γεννιέται το άτομο, μεγαλώνει, και κατόπιν εντάσσεται στις κοινωνικές δομές και κοινωνικές λειτουργίες. Χωρίς την ύπαρξη του ατόμου δεν υπάρχει κοινωνία ανθρώπων.

Και αυτή η αλήθεια υποχρεώνει κάθε άτομο να κινείται γύρω από τα δικά του ενδιαφέροντα και τις προσωπικές του αναζητήσεις. Διότι δεν έχουμε όλοι τον ίδιο ρόλο μέσα στην κοινωνία, αλλά κάθε άτομο – ανεξάρτητα από την αναγωγή του στο κοινωνικό του σύνολο – έχει δική του πορεία. Μπορεί το ένα άτομο να πηγαίνει δεξιά για κάποιο λόγο, αλλά μπορεί και κάποιο άλλο να πηγαίνει δεξιά ή αντίστροφα, χωρίς όμως να υπάρχει σύγχυση, εφόσον κάθε άτομο επιλέγει την δική του πορεία, γιατί αυτή εκπληρώνει και ολοκληρώνει την υπαρξιακή του υπόσταση, όσο ζει και κινείται πάνω στην γη.

Πολλά άτομα πορεύονται στον ίδιο δρόμο, αλλά καθένα έχει άλλη αφετηρία, έχει άλλα εφόδια, και προφανώς έχει και άλλο προορισμό. Και αυτή η καθημερινή μας εμπειρία αποδεικνύει το πλάτος και το βάθος της σοφίας του δημιουργού. Διότι ο άνθρωπος ως κοινωνία δεν είναι ένα άτομο, και δεν έχει μόνο ένα ρόλο στην καθημερινότητά του, αφού ταυτόχρονα πρέπει να γίνουν πολλά πράγματα, για τον ίδιο τελικό σκοπό. Που μπορεί να μην είναι ορατός και αντιληπτός από όλους με τον ίδιο τρόπο και την ίδια ένταση, αλλά οπωσδήποτε έχει άλλα αποτελέσματα, τα οποία συμβάλλουν αναλογικά προς την κατάκτηση του ίδιου στόχου.

Και αυτό επιβάλλει να αναθεωρούμε τις απόψεις μας για το έργο και την πορεία των άλλων, αφού καθένα άτομο έχει τον δικό του προορισμό και ρόλο. Και η διδασκαλία του Χριστού στέκεται ακριβώς σε αυτή την πολυπλοκότητα της αλήθειας της ζωής επί της γης. Η ζωή δεν είναι μόνο ένα πράγμα, αλλά είναι η σύζευξη πολλών πραγμάτων και πολλών στόχων που πρέπει να κατακτηθούν προσωπικά και ατομικά.

Και αυτή η αλήθεια του πλουραλισμού του περιεχομένου της ζωής μετριάζει τα αδιέξοδα της προσωπικής μας καθημερινότητας. Ό,τι δεν πέτυχες εσύ, μπορεί να το πετύχω εγώ ή κάποιο άλλο άτομο και να έχει το ίδιο ή και καλύτερο αποτέλεσμα. Κάθε μέλος του σώματος δεν έχει το ίδιο έργο με το άλλο όργανο του ίδιου σώματος, αλλά καθένα έχει τον δικό του ρόλο να κάνει πράξη μέσα στον περιορισμένο χώρο και χρόνο της προσωπικής του καθημερινότητας. Ο άνθρωπος είναι ένας, αλλά πολλοί. Και το έργο που έχουν νά κάνουν είναι ένα, αλλά το κάνουν πολλοί, και αυτό δίνει περιθώρια πλουτισμού ατόμων και κοινωνίας. 

Οι παιδικές καρικατούρες δεν μπορούν να παίξουν κάποιο ρόλο στην ώριμη ηλικία μας, διότι προξενούν θυμηδία, και όχι εμπιστοσύνη στο πρόσωπο που θέλει να παίξει κάποιο ρόλο στην σύγχρονη ζωή. Διότι οι καρικατούρες είναι για την ηλικία των παιδιών, και όχι των ενηλίκων, οι οποίοι εμπλέκονται μέσα στην καθημερινή ζωή της σύγχρονης κάθε φορά κοινωνίας. Οι ενήλικες παίρνουν αποφάσεις με συνέπειες, ενώ τα παιδιά παίρνουν αποφάσεις για παιχνίδι. Οι ενήλικες διαχειρίζονται θέματα ζωής, τα παιδιά απλά περνάνε καλά.

Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Χριστός είπε “των τοιούτων είναι η βασιλεία του θεού” και όχι τούτων. Δηλαδή, δεν απευθύνθηκε στα παιδιά, αλλά στους ενήλικες που τον ακολουθούσαν από προσωπικό ενδιαφέρον, για να ακούσουν την δυνατή σε λόγο – αλλά και πράξεις – διδασκαλία του. Τα παιδιά τον πλησίαζαν από παιδικό ενδιαφέρον για όσα έβλεπαν ή άκουγαν από τους άλλους. Οι ενήλικες είχαν ερωτήματα και αδιέξοδα στην ατομική και οικογενειακή – αλλά και κοινωνική τους – ζωή, και τον ακολουθούσαν, γιατί ήθελαν να πάρουν σοφία και δύναμη προς το δικό τους κέρδος, και όχι βέβαια για να διασκεδάσουν με παιδική αφέλεια.

Οι ενήλικες έχουμε ευθύνη. Τα παιδιά όχι. Και αυτό είναι το λάθος που διαπράττουμε – κατά κανόνα – όλοι. Θεωρούμε ότι ο Χριστός απευθύνθηκε στα παιδιά, ενώ το μήνυμα ήταν για τους ενήλικες και για την δική τους ευθύνη. Δεν ήθελε από τους ενήλικες καρικατούρες στην δική τους καθημερινή ζωή, αλλά ήθελε ωριμότητα σκέψης και επιλογών, ώστε η ζωή τους να έχει μια σταθερή πορεία προς τον σκοπό που όλοι οι ενήλικες κατανοούσαν. Επρεπε να ανακαλύψουν τα μυστικά της ζωής που πίστευαν ότι θα ήταν προς το δικό τους πρακτικό συμφέρον, και όχι να ακούν χωρίς να πράττουν.

“Των τοιούτων” εννοούσε την παιδική απλότητα της πίστης και εμπιστοσύνης των παιδιών προς τους γονείς τους, αλλά όχι την παιδική και ανώριμη ηλικία, δηλαδή ότι η διδασκαλία του απευθυνόταν μόνο σε παιδιά με την παιδική αφέλεια και άγνοια. Διότι ο ενήλικας έχει ευθύνη απέναντι στον εαυτό του, στην οικογένεια και στο κοινωνικό του σύνολο και όχι τα παιδιά. Και μάλιστα αυτή η ευθύνη δεν μεταβιβάζεται, ούτε υπολογίζεται εις βάρος άλλων.

Ο Χριστός ήταν ακριβής στον λόγο που εκφωνούσε. Οι άνθρωποι δεν κατανοούμε το περιεχόμενο, αλλά το διαστρεβλώνουμε από άγνοια ή το κακώς εννοούμενο συμφέρον, και αυτό είναι άκρως επικίνδυνο, όσο επικίνδυνο είναι να αγνοούμε την σημασία των χιλιάδων σημάτων της σύγχρονης καθημερινότητας: από τα σήματα της τροχαίας, μέχρι τα σήματα επί της συσκευασίας των τροφίμων. Η άγνοια δεν δικαιολογείται, όταν η σήμανση δηλώνει κάτι που μάς αφορά, και επισημαίνει το περιεχόμενο, αλλά εμείς δεν ενδιαφερόμαστε για την αλήθεια του περιεχομένου. Και τα λάθη τα πληρώνουμε κάθε μέρα χωρίς κανένα οίκτο.