Ανάπτυξη σημαίνει πρόοδος, εξέλιξη θετική προς ένα σκοπό. Η αρνητική εξέλιξη δεν είναι ανάπτυξη, αλλά είναι συρρίκνωση, εσωστρέφεια, και τελικά μαρασμός και θάνατος. Αυτός είναι ο παγκόσμιος ορισμός της ανάπτυξης και της ύφεσης, δηλαδή της μη ανάπτυξης.
Ωστόσο, υπάρχουν και οι ενδιάμεσες καταστάσεις, διότι τα πράγματα στην ζωή δεν είναι μόνο άσπρο-μαύρο, αλλά υπάρχουν και οι διαβαθμίσεις οι οποίες αποτελούν τα ενδιάμεσα στάδια μιας ανάπτυξης ή μιας ύφεσης, δηλαδή τα γκρίζα στάδια κατά τα οποία συμβαίνουν και οι κυριότερες αλλαγές πορείας. Διότι τα ερωτήματα είναι καλά, αλλά πρέπει στη συνέχεια να αποφασιστεί προς τα πού θα κινηθεί η εξέλιξη, εάν, δηλαδή, θα είναι προς την ανάπτυξη ή προς την ύφεση, την επιστροφή, την εσωστρέφεια, την υποστολή και τον δρόμο του θανάτου.
Διότι, ο άνθρωπος στην καθημερινή του ζωή κρίνεται κάθε στιγμή εκ των αποφάσεων που ο ίδιος λαμβάνει, άρα αυτός καθορίζει και τις επόμενες κινήσεις του που θα τον φέρουν και στον τελικό του σκοπό, δηλαδή στην ανάπτυξη προς το καλύτερο. Με λίγα λόγια, δεν φτάνουμε – κατά κανόνα – στην ανάπτυξη ή στην ύφεση ξαφνικά, αλλά έχουν προηγηθεί τα ενδιάμεσα στάδια, από τα οποία εξαρτήθηκε η πορεία και η κατεύθυνση προς τον τελικό μας σκοπό. Αυτό ακριβώς είναι το κρίσιμο σημείο, δηλαδή η διαχείριση του χρόνου της προσωπικής μας καθημερινότητας, μέσα στον οποίο λαμβάνουμε αποφάσεις, καλλιεργούμε σκέψεις και επιλογές, προκειμένου να προβούμε στις τελικές μας πράξεις.
Όλοι συνήθως κάνουμε το ίδιο λάθος. Περιμένουμε το αποτέλεσμα για να κρίνουμε τα πράγματα, ενώ η εξέλιξη είναι προφανής, και αυτό που πραγματικά μας λείπει είναι η γνώση της αλήθειας των πραγμάτων και ο έλεγχος της προσωπικής μας πορείας στην καθημερινότητα. Αποφεύγουμε, δηλαδή, να κρίνουμε τους εαυτούς μας, περιμένοντας το τέλος ή δείχνοντας τους άλλους ως υπαίτιους της δικής μας αποτυχίας, και συνήθως φταίει η ανώνυμη κοινωνία, το άδικο κράτος και χίλιοι άλλοι παράγοντες εκτός από μας τους ίδιους και αυτό φυσικά είναι το επικίνδυνο στοιχείο που μας συνοδεύει στην καθημερινή μας νοοτροπία.
Και αυτό το στοιχείο επεσήμανε ο Χριστός: να προσέχετε πρώτα τους εαυτούς σας και μετά να βάζετε το περιβάλλον ως παράγοντα των δικών σας λαθών. Διότι, λέγοντας ότι οι άλλοι φταίνε και όχι εγώ, οι συνέπειες των δικών μου λαθών βρίσκονται μέσα μου και δεν απομακρύνονται, διότι αποτελούν προσωπικό στοιχείο του εσωτερικού μας κόσμου. Και η άρνηση να δούμε και να αναγνωρίσουμε την αλήθεια δηλητηριάζει την υγεία του δικού μας εσωτερικού κόσμου και τα αποτελέσματα είναι η ύφεση, η επιστροφή στο παρελθόν και όχι η ανάπτυξη για την οποία ξεκινήσαμε.