Τα σημεία και τα στοιχεία αναφοράς της ατομικής μας καθημερινής πρακτικής μπορεί να φαίνονται κοινά με όλους ή με πολλούς άλλους, αλλά σε κάθε περίπτωση πρόκειται για εξατομικευμένη ιστορία και στιγμή. Πολλά μοιάζουν μεταξύ τους, αλλά τίποτα δεν ταυτίζεται στην πραγματική ζωή και κάτω από τις συνήθεις περιστάσεις. Διότι, τόσο το άτομο όσο και οι συνθήκες μεταβάλλονται κάθε στιγμή, ώστε το φαινομενικά όμοιο, να μην αποδεικνύεται στο τέλος ότι είναι πράγματι όμοιο σε όλα, δηλαδή τόσο στην εξωτερική εικόνα, όσο και στο περιεχόμενο που η εικόνα περικλείει στο εσωτερικός της.

Διότι, δεν μεταβάλλονται μόνο τα εξωτερικά σχήματα και εξωτερικά δεδομένα, αλλά μεταβάλλονται και οι εσωτερικές διεργασίες, οι οποίες μεταβάλλουν και το άτομο κατά τον εσωτερικό και αντιλήψιμο κόσμο του. Αυτό σημαίνει ότι κάθε λογικός άνθρωπος που ενδιαφέρεται για την επωνυμία και την αύξηση των υπαρχόντων του, φυσικών και πνευματικών, οφείλει να είναι προετοιμασμένος και για απρόβλεπτες καταστάσεις, μάλλον θα έλεγα να είναι πάντοτε προετοιμασμένος για κάτι άλλο από αυτό που έχει την εντύπωση ότι το ξέρει καλά.

Οι μεταβλητοί δηλαδή παράγοντες δεν είναι εύκολα πάντα ανιχνεύσιμοι, διότι όλα μπορεί να κρίνονται από διαφορετικούς παράγοντες ή από διαφορετικές συνθήκες των γνωστών παραγόντων. Και αυτό σημαίνει ότι το άτομο παραμένει πάντοτε ευάλωτο, και για την προστασία και σωτηρία του απαιτείται αυξημένη προσοχή στην ατομική μας καθημερινότητα. Όλα μπορεί να φαίνονται όμοια, αλλά τίποτα δεν ταυτίζεται. Όλα μπορεί να φαίνονται εύκολα, αλλά στο τέλος αποδεικνύεται η ευκολία ή η αποτυχία. Και καθένας καλείται να περνά από προσωπικό έλεγχο, έλεγχο-κόσκινο από την ατομική συνείδηση βάθους, όχι μόνον των ορατών δεδομένων, αλλά και των μη ορατών αλλά κρίσιμων για την ατομική μας πορεία παραγόντων, εσωτερικών και εξωτερικών.

Για τον λόγο αυτό και ο Χριστός δεν υπολόγιζε μόνο όσα έβλεπαν και κατανοούσαν οι άλλοι, υπογραμμίζω το “μόνο”, διότι εκτός από τον ορατό κόσμο, υπάρχει και ο μη ορατός εσωτερικός κόσμος του ατόμου, τον οποίο δεν τον ελέγχει και δεν τον ξέρει κανένας, αλλά μπορεί να οδηγήσει εσένα στην δική σου καταστροφή. Ο φυσικός και ο εξωτερικός κόσμος είναι ένα δεδομένο που κανείς δεν πρέπει να αμφισβητεί την αξία και την σημασία του στην καθημερινή του ζωή. Ωστόσο, ο κόσμος είναι βαθύτερος και κανένας μέχρι τώρα δεν ισχυρίστηκε ότι τον ξέρει ή ότι μπορεί να τον διαχειριστεί κατά το δικό του συμφέρον.

Η ευαισθησία και η ορθή αντίληψη του φυσικού κόσμου είναι η βάση. Αλλά οι παράγοντες που καθορίζουν την ατομική μας ζωή, είναι μη ορατοί και δεν ελέγχονται από εμάς. Διότι, η κοινωνική ζωή δεν είναι εύκολα κατανοητή και εύκολα διαχειρίσιμη από το άτομο που μπορεί να περνά τις δυσκολίες του και αναζητά απαντήσεις στα αιώνια ή και τα μικρά καθημερινά του ερωτηματικά. Η αποκάλυψη του δημιουργού είναι ο ασφαλέστερος τρόπος για να αποφεύγουμε τα πολλά λάθη και τα ατομικά αδιέξοδα. 

Η αδιαφορία ή η έλλειψη σοβαρής προσοχής κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού, όπως είναι και η σύντομη ζωή μας πάνω στην γη, προκαλεί πονοκεφάλους, μεταφορικά αλλά και κατά κυριολεξία. Διότι, κάθε λάθος πληρώνεται, και όταν μάλιστα οφείλεται στην δική μας αδιαφορία, τότε συνήθως είναι και δαπανηρό.

Πολλές φορές, δηλαδή, όταν μπλέκουμε με ένα λάθος δικό μας ή των άλλων, κάποιος πληρώνει το κόστος, και αυτό δεν είναι θεωρία, αλλά είναι η πρακτική μας καθημερινότητα. Και αυτό σημαίνει ότι προσέχουμε, τόσο τον εαυτό μας, όσο και τους γύρω, ώστε και τα δικά μας να αποφεύγουμε, αλλά και στα λάθη  των άλλων να μην μπλέκουμε εύκολα. Αυτή η προσοχή μάς σώζει, και όσοι οδηγούμε αυτοκίνητο το ξέρουμε από την πείρα μας.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και σε όλες τις καθημερινές μας διαδικασίες. Όσο περισσότερο προσέχουμε και κάνουμε αυτό που ξέρουμε ότι είναι το σωστό, τόσο λιγότερες πιθανότητες έχουμε να χάσουμε αντί να κερδίσουμε. Διότι στον καθημερινό αγώνα κανείς δεν εμπλέκεται για να χάνει, αλλά όλοι θέλουμε και επιδιώκουμε το κέρδος. Και αυτή η πραγματικότητα μας προφυλάγει ως άτομα από άσκοπες εμπλοκές, και ως κοινωνία από πολέμους και διχόνοιες. Κάθε διχόνοια, προκαλεί πολέμους και αίμα, και κάθε πόλεμος φέρνει άπειρες και αγιάτρευτες συμφορές.

Και αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο ο Χριστός εξήγησε ότι το άτομο που ενδιαφέρεται για την δική του ζωή, πρέπει να προσέχει τον εαυτό του, αλλά και το κοινωνικό και φυσικό του περιβάλλον, ώστε να μην εμπλέκεται σε ξένες ή επικίνδυνες καταστάσεις χωρίς να το επιδιώκει ο ίδιος. Διότι, κάθε εμπλοκή θα φέρει ζημία, και το χάσιμο χρόνου και δυνάμεων δύσκολα αναπληρώνεται. Κάθε, λοιπόν, ατομική μου προσπάθεια να αυξήσω τον ατομικό μου πλούτο, είτε αυτό αφορά προσωπικές κατακτήσεις, είτε εμπεριέχει και κοινωνικές προεκτάσεις, προκαλεί διαταραχή στο “περιβάλλον”, και κατά συνέπεια θα προκύψουν προβλήματα. Όχι γιατί θα πάρω από τον πλούτο του άλλου, αλλά γιατί αυτό που εγώ κατάφερα δεν το κατάφερε εκείνος, με αποτέλεσμα να προκύπτει η εσωτερική αντιπαράθεση, η οποία και θα εκδηλωθεί αργότερα με πράξεις.

Η δική μου επιτυχία δεν συνεπάγεται πάντοτε αποτυχία για τον τρίτο, εκτός εάν εκείνος μπορούσε αλλά δεν ήθελε ή δεν είχε τη δύναμη να το κάνει και το έκανα εγώ. Αυτό βέβαια δεν με απαλλάσσει από τον φθόνο, διότι δεν είναι άδικο, αλλά οι συνέπειες θα φέρουν ανατροπές στην υφιστάμενη ισορροπία πλούτου και θα φέρει την ζηλοφθονία και το μίσος μεταξύ ακόμη και φίλων. Κάθε ατομική μας κατάκτηση και πλουτισμός, προϋποθέτει την εκ των προτέρων θωράκισή μας, ώστε η ανατροπή της υφιστάμενης ισορροπίας να βρει ενισχυμένο και το δικό μου οργανισμό, σωματικό και ψυχικό, ώστε τα εμπόδια που θα παρουσιαστούν να ξεπεραστούν και αυτά με επιτυχία. 

Μεταφέροντας το ατομικό μας παρελθόν στο σήμερα, στην πραγματικότητα είμαστε δέσμιοι στις παλιές μας εντυπώσεις και στις ατομικές μας εμπειρίες, και συνήθως επαναλαμβάνουμε μηχανικά ή με ελάχιστες αλλαγές τις παλιές μας συνήθειες. Αυτό είναι φυσικό, αλλά δεν είναι και το καλύτερο πράγμα, όταν αυτές οι παλιές εμπειρίες δεν τοποθετούνται σωστά – με “αρετή” – στην πραγματικότητα της σημερινής στιγμής.

Εάν, δηλαδή, επαναλαμβάνουμε το παρελθόν χωρίς νεωτερικές παρεμβολές, τότε σίγουρα κάτι δεν θα πάει καλά, και θα προκύψει απογοήτευση και ματαιότητα, λόγω της έλλειψης ζωντάνιας, η οποία είναι απαραίτητη για την αναζωπύρωση και την προέκταση των ατομικών μας κατακτήσεων. Και αυτό δηλώνει ότι όσο και αν οι παλιές μας συνήθειες και κατακτήσεις ήταν κάποτε πολύτιμες δεν μπορεί να διατηρηθούν στο διηνεκές, διότι το περιβάλλον – φυσικό και κοινωνικό – μεταβάλλεται, και κατ’ επέκταση μεταβάλλονται και οι αξίες των δικών μας αρετών του παρελθόντος.

Και αυτό σημαίνει ότι η ανανέωση – όχι το ξερίζωμα – είναι απολύτως απαραίτητη, προκειμένου η ζωή να είναι πάντα σε ανάπτυξη και εμπλουτισμό των υπαρχόντων. Σε διαφορετική περίπτωση επέρχεται σταδιακά η σκόνη του χρόνου, τα πράγματα χάνουν την αξία τους και εμείς δεν μπορούμε να απολαύσουμε την ζωή στον βαθμό που θα θέλαμε. Αυτός είναι και ο λόγος που οι κοινωνίες των ανθρώπων ανέκαθεν αναζητούσαν τρόπους ανανέωσης, καθώς αντιλαμβάνονταν το κίνδυνο της καθίζησης και της μάταιης επανάληψης των παλαιών εργαλείων και συνηθειών. Κάθε τι που προσέφερε νέες προοπτικές και καλύτερες λύσεις των ανθρωπίνων προβλημάτων και προβληματισμών, έμπαινε σταδιακά στην πρακτική ζωή και αντικαθιστούσε όσα πράγματα δεν είχαν πλέον νόημα, αφού οι νέες ανακαλύψεις είχαν φέρει την ανατροπή των παλαιών αξιών.

Ιδιαίτερα την δική μας εποχή αυτό είναι το ζητούμενο: οι τρόποι ανανέωσης της ατομικής αλλά και της κοινωνικής μας ζωής, μέσα πάντοτε από την σύγκριση των καρπών του παρελθόντος και των ελπίδων του μέλλοντος. Και είναι βέβαια πολύτιμη η σταθερότητα που προσφέρει η εμπειρία του παρελθόντος, αλλά η ανανέωση είναι η ελπίδα του μέλλοντος, και το ξέρουμε από την χαρά που φέρνει η γέννηση ενός νέου παιδιού και από την θλίψη που φέρνει το γήρας ή ο θάνατος ενός παλαιού ανθρώπου, όσο προσφιλής και αν είναι.

Αυτή ήταν και η βασική αιτία, για την οποία ο Χριστός θυσίασε την ζωή του για χάρη μας. Το έκανε όχι για να διατηρήσουμε όλα τα παλιά – αυτό είναι αδύνατο στη φύση του κόσμου – , αλλά για να ανοίξει ένα νέο δρόμο εμπλοκής του πνεύματος του δημιουργού μέσα στην ατομική και κοινωνική μας καθημερινότητα. Διότι το πνεύμα του θεού ανανεώνει, ενώ οι ανθρώπινες συνήθειες γερνούν μαζί μας, και χάνουν το νόημά τους σταδιακά, οδηγώντας μας στην απελπισία και τελικά στον θάνατο. 

Η διάθεση για προβολή που έχουμε όλοι αποτελεί ένα συνδετικό κρίκο με το κοινωνικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο διάγουμε την ατομική και οικογενειακή μας καθημερινότητα. Ακόμη και οι ασκητές έχουν κάποια επαφή με την σύγχρονή τους κοινωνία, από την οποία προμηθεύονται τα προς το ζειν και μαθαίνουν τις εξελίξεις σε διαφορετικούς, βέβαια, χρόνους από εμάς. Και αυτό σημαίνει ότι το κοινωνικό μας περιβάλλον μάς χρειάζεται και αντίστοιχα το χρειαζόμαστε και μεις.

Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έζησε μόνος του πάνω στην γη. Καθένας έχει μια μητέρα και ένα πατέρα, έχει μια βρεφική ηλικία και ένα παρελθόν, και με βάση αυτή την πραγματικότητα βιώνει την εκάστοτε ατομική του καθημερινότητα. Συνδέεται, δηλαδή καθένας κοινωνικά είτε το θέλει είτε όχι με τους άλλους ανθρώπους, οι οποίοι αποτελούν το απαραίτητο περιβάλλον της δικής του επιβίωσης. Και όσο καλύτερα και βαθύτερα κατανοούμε αυτή την παράμετρο του ρόλου της σύγχρονής μας κοινωνίας, τόσο πιο εύκολα και αποτελεσματικά θα περνάμε την ατομική μας καθημερινότητα. Η άγνοια ή η απόρριψη του ρόλου της κοινωνίας από ένα άτομο ή μια ομάδα, σταδιακά είναι προφανές ότι θα οδηγήσει σε παρανοήσεις και διαστρεβλώσεις της αλήθειας της ζωής. Διότι, κάθε επιτυχία ή αποτυχία της ατομικής μας ζωής, έχει βέβαια αποδέχτες πρώτα εμάς τους ίδιους, αλλά την ίδια ώρα επηρεάζονται και χιλιάδες άλλοι με τρόπο που δεν είναι πάντα εύκολα ανιχνεύσιμος.

Για τον λόγο αυτό και ο Χριστός επεσήμανε ότι η κοινωνική κριτική δεν είναι πάντα είς βάρος μας, αλλά λειτουργεί ως αντίβαρο στις δικές μας παραβιάσεις του κανόνα της ζωής. Αποκοπή, λοιπόν, από την κοινωνική ζωή μπορεί να σημαίνει και μειωμένη αντίληψη της αλήθειας που κυκλοφορεί έξω και επιβάλλει τις αλλαγές, που για το άτομο που έχει εγκλωβιστεί στην ατομική του ή την περιορισμένη από την κοινωνία “ενδοχώρα” του, μπορεί να αποτελέσει αρνητικό καταλύτη στις προσπάθειές του να αυξήσει τον ατομικό του πλούτο, και από ανώνυμος να γίνει επώνυμος.

Διότι τα λάθη πληρώνονται τώρα. Και εάν συνεχίζουμε το λάθος, αργότερα το κόστος της επιστροφής θα είναι υψηλό ή και αδύνατο να επιτευχθεί. Για τον λόγο αυτό ο κύριος σκοπός του ατόμου δεν είναι οι ενδιάμεσες καταστάσεις της κούρασης και της προσωρινής ζημίας, αλλά πρέπει να έχει εγγυήσεις ανταπόδοσης, ώστε η προσωρινή θλίψη, να μην οδηγεί στην απογοήτευση, αλλά να ενδυναμώνει την ελπίδα για νέες κατακτήσεις και εμπλουτισμό των υπαρχόντων και αύξηση του ατομικού μας εφοδίου της πίστης, η οποία και προάγει την αποτελεσματικότητα των ατομικών μας επιδιώξεων στην καθημερινή μας προσωπική ζωή. 

Ο πλουτισμός και ο εμπλουτισμός δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να είναι ο αυτοσκοπός της ζωής μας. Ο πρώτος, δηλαδή ο πλουτισμός, αφορά κυρίως τα υλικά αγαθά με τα οποία θα ζήσουμε όσα χρόνια ζήσουμε πάνω στη γη. Ο εμπλουτισμός, δηλαδή η αύξηση των όσων ήδη έχουμε, είναι κάτι πολύ πιο σοβαρό, ωστόσο και αυτό δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός, διότι χάνεται η ουσία της ζωής μας, όταν αυτή αντικατασταθεί με υποκατάστατα κατώτερα ή τμήματα της δικής της αξίας.

Άρα, όσοι ενδιαφερόμαστε για την ζωή και όχι μόνο για τις παραμέτρους οι οποίες μπορεί να την καθορίσουν μέσα σε κάποια πλαίσια – ατομικής ικανότητας, κοινωνικής αντίληψης, μεταβολής αξιών, κλπ, – θα πρέπει να αναζητήσουμε τις βαθύτερες και ουσιαστικότερες αξίες, οι οποίες μεταμορφώνουν τον άνθρωπο προς μια διαφορετική προσέγγιση της ζωής και όχι μόνο την ωφελιμιστική πλευρά της με μηχανικό και όχι με ουσιαστικό τρόπο αναγνώρισης αξιών πέραν των όσων εμείς μπορούμε κάθε στιγμή να αναγνωρίσουμε στην ατομική μας καθημερινότητα.

Διότι, η καθημερινότητα με τις επιτυχίες και τις αποτυχίες, με τις ευχάριστες και τις δυσάρεστες στιγμές ή περιόδους, αυτή η εμπειρία από τις ατομικές μας δοκιμές της ζωής αποτελεί και τον εσωτερικό μας πλούτο, είτε αυτός προέρχεται από ευχάριστες εμπειρίες, είτε αυτός προέρχεται από δυσάρεστες. Και είναι προφανές, ότι ενώ όλοι θέλουμε τις ευχάριστες εμπειρίες, ωστόσο η ζωή μας επιφυλάσσει οπωσδήποτε και δυσάρεστες, διότι, και αν κάποιος δεν δυσκολευτεί στην ατομική του ζωή και έχει τα πάντα, στο τέλος ξέρει – και αν δεν το ξέρει θα το μάθει αργά ή γρήγορα – ότι αυτά θα μείνουν προσωπικές εμπειρίες μόνο, και τίποτα από αυτά δεν πρόκειται να περάσει στην διάσταση της αιωνιότητας.

Αυτός είναι και ο λόγος που ο Χριστός στην διδασκαλία του δεν αμφισβήτησε την αξία των καθημερινών πραγμάτων, αλλά δίδαξε, πώς από τις καθημερινές μας εμπειρίες θα πλουτίσουμε τον εσωτερικό μας κόσμο, αυτόν ο οποίος στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στην πίστη και στα έργα τα οποία εκείνη παράγει και διαρκούν στην προοπτική της αιωνιότητας. Δεν απομείωσε, δηλαδή, τις καθημερινές αξίες της επιβίωσης με ό,τι αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν για τον καθένα, αλλά ζήτησε να ωφεληθούμε από την διδασκαλία του και να βάλουμε σε άλλη τάξη και σε άλλες προτεραιότητες την καθημερινή μας ζωή.

Διότι, εάν αγνοήσουμε ή υποτιμήσουμε τις καθημερινές αξίες, θα το πληρώσουμε εδώ και τώρα. Εάν όμως αυτές οι καθημερινές αξίες μπολιαστούν μέσα στις δικές του οδηγίες και στην δική του οπτική της ζωής, τότε και τα καθημερινά δεν θα λείπουν, αλλά και οι προοπτικές του μέλλοντος θα είναι παρούσες κάθε στιγμή, τώρα, στο εγγύς μέλλον, στο απώτερο και για όσους ενδιαφέρονται και για το αιώνιο.